آربیتراژ چیست و چگونه با آن معامله کنیم؟

آربیتراژ (Arbitrage )، یک استراتژی معاملاتی بسیار سودآور و کم‌ ریسک در تمام بازارهای مالی است که معامله‌گران بدون نیاز به داشتن تجربه و دانش تکنیکالی، از اختلاف قیمت یک کالا، جفت ارز و… در دو بازار مشابه، کسب سود می‌کنند.

شما نیز اگر هنوز دانش فنی لازم را به دست نیاورده‌اید، جای نگرانی نیست، زیرا می‌توانید با کم‌ترین میزان تجربه و در مدت زمانی اندک به این استراتژی سودآور اما بسیار کم‌ریسک مسلط شوید. در ادامه خواهیم دید که آربیتراژ چیست و چگونه کار می‌کند!

هشدار:
استفاده از استراتژی آربیتراژ در برخی پلتفرم‌های مالی (مانند بروکرهای فارکس، پراپ فرم‌ها و…) ممنوع است. حتما قبل از استفاده از این استراتژی، قوانین پلتفرم معاملاتی خود را بخوانید یا با پشتیبان پلتفرم معاملاتی خود در این خصوص گفتگو کنید.

آربیتراژ چیست؟

آربیتراژ (Arbitrage) که واژه‌ای فرانسوی است، در علم اقتصاد و بازارهای مالی به معنای بهره گرفتن از تفاوت قیمت یک کالا بین دو یا چند بازار برای کسب سود است. به عبارت دیگر، سود آربیتراژی زمانی ایجاد می‌شود که یک کالا در دو بازار مختلف قیمت یکسانی ندارد.

برای نمونه، در نظر بگیرید که قیمت گندم در مناطق کشاورزی کمتر از شهرها است، بازرگانان ممکن است این کالا را با قیمت پایین‌تر از کشاورزان بخرند و آن را با قیمت بالاتر در مناطق دیگر بفروشند. این نوع معاملات، درواقع ساده‌ترین «استراتژی آربیتراژ» است که بسیار رواج دارد. بنابراین، استراتژی معاملاتی آربیتراژ، چیز چندان عجیب و غریبی نیست!

پس به عبارت بسیار ساده، «آربیتراژ» یعنی خرید و فروش، معاوضه یا مبادله دو کالا مانند «مبادله دلار آمریکا با تومان» که در بازارهای مالی با عنوان «نماد معاملاتی» شناخته می‌شوند. به عنوان مثال، ممکن است هم‌اکنون نرخ مبادله «دلار به تومان» در یک صرافی ۱۰۰ هزار تومان و در صرافی دیگر ۱۰۱ هزار تومان باشد. اگر شما مقداری دلار را از صرافی اول بخرید و در صرافی دوم با قیمت بالاتر بفروشید و از اختلاف قیمت دلار در دو صرافی، سود به دست آورید یعنی آربیتراژ انجام داده‌اید.

آربیتراژِر کیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

معامله‌گران در بازارهای مختلف مالی با عناوین مختلفی شناخته می‌شوند. کسانی که معاملات سریع انجام می‌دهند، «اسکالپر» (Scalper) نامیده می‌شوند، همچنین به معامله‌گرانی که به طور اختصاصی با استفاده از استراتژی آربیتراژ معامله انجام می‌دهند، «آربیتراژِر» (Arbitrageur) گفته می‌شود. آربیتراژرها با خرید هم‌زمان یک کالا با قیمت پایین‌تر در یک بازار و فروش آن با قیمت بالاتر در بازار دیگر، به دنبال کسب سود هستند.

برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های یک آربیتراژِر:

• تجربه کاری موفقی دارد؛
• به سرعت اختلاف قیمت را پیدا کند؛
• به سرعت تصمیم می‌گیرد؛
• در انجام اردرگذاری سریع عمل می‌کند؛
• دارای اعتماد به نفس بالا است؛
• با حجم‌ و اهرم بالا معامله انجام می‌دهد؛
• مدیریت ریسک قدرتمند دارد؛
• در معاملات با صرافی‌ها سرمایه بالایی دارد؛
• به موقع از معامله خارج می‌شود.

معاملات آربیتراژ در چه بازارهایی انجام می‌شود؟

آربیتراژ یک استراتژی معاملاتی برای تمام دارایی‌ها یا کالاهایی است که در تمام بازارهای مالی و در مکان‌های مختلف عرضه می‌شوند. بنابراین، بازار فارکس، بازار ارزهای دیجیتال، بازار فلزات، بازار مشتقات انرژی، بازار سهام و شاخص‌های بورسی از مهم‌ترین بازارهایی به‌شمار می‌روند که معامله‌گران بیشتری از استراتژی آربیتراژ برای ترید استفاده می‌کنند.

آربیتراژ در فارکس چیست و چگونه انجام می‌شود؟

از آنجایی که فارکس یک بازار غیرمتمرکز است، حتی در دوره‌ای از انجام  معاملات الگوریتمی خودکار نیز ممکن است لحظاتی وجود داشته باشد که یک جفت‌ارز معامله شده در یک مکان با قیمتی متفاوت از همان جفت‌ارز در مکان معاملاتی دیگر قیمت گذاری شود.

آربیتراژری که بتواند اختلاف قیمت را تشخیص دهد، می‌تواند در بروکری که یک جفت‌ارز را با قیمتی پایین‌تر عرضه می‌کند، بخرد و معامله Buy باز کند و در بروکری که همان جفت‌ارز را با قیمتی بالاتر ارائه می‌دهد، بفروشد و با ورود به معامله Sell، از واگرایی ایجاد شده سود ببرد.

آربیتراژ در فارکس بسیار پر استفاده است! با اینحال از آنجا که برخی افراد از این استراتژی سواستفاده می‌کنند، اکثر بروکرهای فارکس آن را ممنوع کرده‌اند و اجازه نمی‌دهند مشتریانشان از این استراتژی استفاده کنند. حتما قبل از استفاده آربیتراژ در فارکس، قوانین بروکر خود را مطالعه کنید.

مثال آربیتراژ در بازار فارکس

فرض کنید شما در چند بروکر حساب دارید و در حین بررسی قیمت‌‌ها متوجه می‌شوید که یک بروکر جفت EUR/USD را با قیمت 1.0200 ارائه داده است و در همان زمان (که ممکن است بسیار کوتاه باشد)، بروکر دیگری نرخ یورو به دلار آمریکا را 1.0205 اعلام کرده است.

شما اگر یک آربیتراژر حرفه‌ای باشید، می‌توانید جفت ارز EURUSD را در بروکر اول با قیمت 1.0200 بخرید (معامله Buy باز کنید) و در بروکر دوم روی همان جفت ارز با قیمت 1.0205 معامله فروش (Sell) انجام دهید و از دو معامله 5 پیپ سود کنید.

چنین معاملاتی آربیتراژ نامیده می‌شوند و تقریبا بدون ریسک هستند زیرا معامله‌گران از اختلاف قیمت بازار استفاده می‌کنند. با این حال، انجام این معاملات بسیار کوتاه مدت و مدیریت تریدها، به الگوریتم، فناوری و اتصال به اینترنت مناسب نیاز دارد.

میزان سود در معاملات آربیتراژ چه مقدار است؟

میزان سود در معاملات آربیتراژ به عوامل زیادی بستگی دارد که مهم‌ترین آن نوع بازاری است که در آن آربیتراژ انجام می‌دهید.

توجه:
این استراتژی نیاز به سرعت، دقت و تخصص دارد، لذا ممکن است برای همه تریدرها مناسب نباشد و باعث ضرر آنها شود.

میزان تقریبی سود در بازارهای مالی غیر از فارکس

در بازارهای مالی به‌ جز بازار فارکس، برای انجام آربیتراز به سرمایه‌های کلان نیاز دارید. به عنوان مثال، اگر در دو صرافی ایرانی حساب معاملاتی داشته باشید و قیمت «تتر به تومان» در اولی ۱۰۰ هزار تومان و در دومی ۱۰۱ هزار تومان باشد، از ۱۰۰۰ تومان اختلاف قیمت در ۲ صرافی، باید برای خرید در اولی و فروش در دومی، حدود ۵۰۰ تومان هزینه کارمزد بپردازید که در نتیجه به ازای هر ۱ واحد «تتر به تومان» تنها ۵۰۰ تومان سود می‌کنید.

حال اگر شما بخواهید از معامله آربیتراژ خود تنها ۱۰۰ تتر سود کنید، لازم است که به سرعت و به طور هم‌ زمان در صرافی اولی حدود ۲ میلیارد تومان تتر بخرید و در صرافی دیگر ۲۰۰۰۰ تتر (حدود ۲ میلیارد تومان) بفروشید. یعنی برای ۱۰۰ تتر سود باید حدود ۸ میلیارد تومان سرمایه داشته باشید.

به عبارت دیگر، یعنی در هر صرافی ۲۰۰۰۰ واحد تتر و همچنین ۲ میلیارد تومان وجه نقد موجودی داشته باشید زیرا از قبل کاملا مشخص نیست که تتر در صرافی اولی ارزان‌تر است یا در صرافی دومی؟ بنابراین، شما اکنون در صرافی اولی ۲ میلیارد تومان تتر (حدود ۲۰۰۰۰ واحد) می‌خرید و در صر افی دومی به سرعت ۲۰۰۰۰ واحد تتر می‌فروشید.

از این معامله ۱۰۰ تتر یا حدود ۱۰ میلیون تومان سود می‌کنید. بنابراین، به ازای ۸ میلیارد تومان سرمایه، در یک معامله 0.125% (۱۲۵ هزارم درصد)سود کرده‌اید یعنی مثلا اگر ۸ معامله با این حجم روی تتر به تومان و با همین میزان سود انجام دهید، یک درصد سرمایه خود (۸۰ میلیون تومان) سود خواهید کرد.

شاید ارائه این مثال دلالت بر این داشته باشد که چنین سود بسیار اندکی ارزش استرس و با ریسک مواجه کردن چنین سرمایه هنگفتی را ندارد، اما مجموع فرصت‌های آربیتراژ در طول یک ماه معاملاتی ممکن است تا ۱۰٪ سرمایه برسد و بسیاری از آربیتراژ کارها خشنود می‌شوند که چنین سودهای مناسبی را تقریبا بدون ریسک به‌ دست آورند! البته این وضعیت و میزان سود در بازار فارکس بسیار متفاوت از دیگر بازارهای مالی است.

میزان تقریبی سود آربیتراژ در بازار فارکس

بازار فارکس، از یک سو به دلیل ارائه اهرم‌های بالا از سوی بروکرها نیاز به سرمایه زیاد ندارید و از سوی دیگر به دلیل دو طرفه بودن معاملات که نیاز به خرید اصل ارزها نیست بلکه فقط بر روی اختلاف قیمت آن‌ها، معامله انجام می‌دهید، قادر هستید تا روی یک جفت ارز یا نماد معاملاتی، با حجم بالا در بروکر اول معامله خرید و در بروکر دوم معامله فروش باز کنید و زمانی که قیمت به تعادل (در هر دو بروکر به یک نرخ) رسید، هر دو معامله را ببندید و سود عالی ببرید!

طبق این فرایند، در حالی که برای کسب سود ۱۰۰ دلاری در صرافی‌ها نیاز به ۸ میلیارد تومان (حدود ۸۰ هزار دلار آمریکا) سرمایه نیاز دارید، برای انجام به‌ دست آوردن این میزان سود (همان ۱۰۰ دلار) در بازار فارکس، اگر قیمت در هر بروکر فقط ۵ تا ۶ پیپ به نفع شما باشد، کافی است تا دو معامله با حجم تقریبا ۱ لات باز کنید که با حداقل ۱۰۰۰ دلار سرمایه در هر بروکر امکان‌پذیر است، یعنی در مجموع ۲۰۰۰ دلار و به عبارتی یک چهلم میزان سرمایه لازم در صرافی‌ها!

مواظب شرکت‌ها یا افراد سودجویی که به شما پیشنهاد خرید «ربات معامله‌گر آربیتراژ با سود تضمینی» را می‌دهند، باشید زیرا اگر ربات‌ مورد نظر واقعا سود تضمینی بدهد، آن را هرگز نمی‌فروشند یا لااقل با چنین قیمت‌های اندکی به شما نمی‌دهند!

چرا برخی از بروکرها اجازه آربیتراژ نمی‌دهند؟

همه کارگزاری‌ها به مشتریان خود اجازه معاملات آربیتراژ را نمی‌دهند، زیرا این استراتژی می‌تواند برای شرکت‌های کارگزاری جدید خطرناک باشد. فرصت‌های آربیتراژ معمولاً در پلتفرم‌های بروکرهای جدید رخ می‌دهد.

برخی از دلایل منع استفاده از استراتژی آربیتراژ در بروکرهای فارکس به این دلایل است:

• مدیریت ریسک : استراتژی‌های آربیتراژ معمولا با میزان حجم بالا انجام می‌شود که در صورت عدم مدیریت صحیح، می‌تواند خطرات بالقوه‌‌ای را به ویژه برای بروکرهای تازه تاسیس و کم تجربه ایجاد کند.
• فناوری و تاخیر: آربیتراژ فرکانس بالا (شامل الگوریتم‌ها) به اجرای فوق‌العاده سریع متکی است و برخی از کارگزاری‌ها ممکن است زیر ساخت فناوری برای پشتیبانی از چنین فعالیت‌های معاملاتی سریعی را نداشته باشند. 
• کاهش سود برای کارگزاری: بخش قابل‌ توجه‌ای از درآمد بروکرها به اسپرد یا تفاوت بین قیمت خرید و فروش متکی است. کسانی که آربیتراژ می‌کنند، از تفاوت قیمت‌ها سود به‌دست می‌آورند که می تواند سود کارگزاری را کاهش دهد. 
• مشکل نقدینگی: آربیتراژ از اختلاف قیمت‌های کوچک بهره می‌برد و کارگزاران جدید و کوچک اغلب نقدینگی لازم برای مدیریت حجم معاملات ناشی از استراتژی‌های آربیتراژ با اهرم‌های بالا را ندارند. 
• خطرات قانونی: حوزه‌های قضایی مختلف مقررات و دستورالعمل‌های متفاوتی در مورد آربیتراژ دارند و رگولاتوری ممکن است به کارگزاری اجازه انجام معاملات آربیتراژ را ندهد.
• آسیب به شهرت بروکر: کارگزاری‌ها سعی می‌کنند داده‌های قیمتی با کیفیت بالا را ارائه دهند و ناکارآمدی در قیمت‌ها می‌تواند به شهرت، اعتبار و قابل اعتماد بودن آن‌ها در ارائه قیمت‌های دقیق آسیب برساند.

آربیتراژ در کدام بازارها بیشتر متداول است؟

آربیتراژ در فارکس  بیشتر متداول است، زیرا فارکس یک بازار بسیار گسترده و غیر متمرکز، همچون یک شبکه‌‌‌ی بسیار پیچیده‌ است که بانک‌های مرکزی کشورها، بانک‌های بزرگ خصوصی، شرکت‌های مالی چند ملیتی، موسسات مالی بسیار بزرگ و میلیون‌ها معامله‌گر در بیش از ۲۰۰ کشور جهان در آن فعالیت می‌کنند.

تمام اعضای این مجموعه عظیم از طریق اینترنت با یکدیگر متصل می‌شوند، بنابراین بسیار طبیعی است که به دلیل مشکلات زیر ساخت‌‌ها برای انتقال داده‌ها در برخی نقاط، مشکلات فنی، جوی و… تاخیر در به‌روزرسانی قیمت‌ها به کرات رخ دهد و معامله‌گران آربیتراژ نیز بدون فوت وقت از این تاخیرهای ناچیز حداکثر استفاده راببرند.

چند نوع استراتژی آربیتراژ وجود دارد؟

تعداد استراتژی‌های آربیتراز در فارکس بسیار زیاد است که اکثر آن‌ها دارای پیچیدگی‌های زیادی هستند اما در ادامه چند استراتژی‌ ساده‌تر که حتی معامله‌گران خرده سرمایه و آماتور هم بتوانند از آن‌ها استفاده کنند، شرح داده می‌شوند:

استراتژی آربیتراژ ساده (قابل استفاده در اکثر بازارهای مالی)

استراتژی معاملاتی آربیتراژ ساده (Pure Arbitrage)، در عین سادگی، از مهم‌ترین و پرطرفدارترین استراتژی‌های آربیتراژ است که در هر اکثر بازارها مانند بازار فارکس، بورس، ارزهای دیجیتال، کالا و… قابل استفاده است :

• در این نوع استراتژی باید در دو بروکر حساب معاملاتی باز کرده و سرمایه لازم را برای انجام معاملات آربیتراژ واریز کنید؛
• میزان سرمایه می‌تواند حداقل ۱۰۰۰ دلار آمریکا در هر بروکر باشد؛
• دو بروکری را انتخاب کنید که ترجیحا، یکی از معتبرترین کارگزاری‌ها با سرورهای پرسرعت باشد و دیگری یک بروکر تازه تاسیس و کوچک که معمولا از سرورهای معمولی استفاده کند؛
• دقت کنید که هر دو بروکر میزان لوریج بالا را ارائه دهند؛
• در هر دو بروکر سعی کنید از حساب‌های دارای سرعت اجرای بالا مانند حساب ECN و Pro ECN بر روی یک پلتفرم معاملاتی پرسرعت مانند متاتریدر ۵ (Meta Trader5) استفاده کنید؛
• برای مدتی چند جفت ارز پر نوسان مانند: EURUSD، USDJPY، EURJPY، XAUUSD، GBPUSD، GBPJPY یا شاخص‌های مهم مانند نزدک، داوجونز یا سهام شرکت‌هایی مانند گوگل، اپل، مایکروسافت، آمازون و… را در دو بروکر زیر نظر بگیرید؛
• هر زمان که در قیمت‌های یک جفت ارز در دو بروکر اختلاف مناسبی مشاهده کردید، در بروکری که قیمت پایین‌تر را اعلام کرده است، یک معامله خرید (Buy)، و در بروکری که نرخ بالاتر را عرضه می‌کند، یک معامله فروش (Sell) باز کنید؛
• انجام اوردرگذاری باید با سرعت انجام شود، زیرا در بازار فارکس به دلیل به‌روزرسانی سریع ممکن است فقط در حد چند ثانیه فرصت معامله داشته باشید؛
• به محض این که قیمت در هر دو بروکر به مرز یکسان رسید، از معامله خارج شوید؛
• برای کسب حداکثر سود از معاملات آربیتراژ سعی کنید از حجم‌های بالا و اهرم زیاد استفاده کنید؛
• ابتدا به مدت چند ماه این استراتژی را در حساب دمو تمرین کنید.

توجه:
هنگام استفاده از آربیتراژ، مقدار اسپرد را نیز باید در نظر بگیرید!

استراتژی آربیتراژ سه‌گانه (در فارکس و صرافی‌های ارز دیجیتال)

استراتژی آربیتراژ سه‌گانه یا مثلثی (Triangular Arbitrage) نیاز به تخصص خاصی دارد و شامل استفاده از سه جفت ارز می‌شود، بنابراین لازم است تا از تکنیک پیشرفته‌تری استفاده کنید و هدف این است که از تفاوت‌های کوچک نرخ ارز از طریق تبدیل ۳ ارز به یکدیگر سود کسب کنید. از این استراتژی می‌توانید در فارکس و صرافی‌های ارز دیجیتال استفاده کنید، به عنوان مثال:

1. استفاده از ارز A برای خرید ارز B
2. استفاده از ارز B برای خرید ارز C
3. استفاده از ارز C برای خرید ارز A

فرض کنید شما 100000 دلار سرمایه دارید و EUR/USD  با قیمت 1.1580،  EUR/GBP  با قیمت 1.4694 و  GBP/USD  با قیمت 1.7050 عرضه می‌شوند، اکنون با استفاده از استراتژی آربیتراژ سه‌گانه می‌توانید:

1. یورو به دلار را بخرید یعنی Buy بزنید، اکنون ۱۰۰۰۰۰ دلار آمریکا به ۸۶۳۵۶ یورو تبدیل می‌شود؛
2. در مرحله دوم یورو پوند را بفروشید یعنی Sell بزنید. حال ۸۶۳۵۶ یورو شما به ۵۸۷۷۰ پوند تبدیل می‌شود؛
3. در آخرین مرحله، پوند به دلار را بفروشید یعنی Sell بزنید. در اینجا با تبدیل پوند به دلار، ۱۰۰۲۲۰ دلار آمریکا به دست می‌آورید.

با انجام این معامله سه‌گانه یا مثلثی شما ۲۲۰ دلار آمریکا سود می‌کنید. هنگام انجام استراتژی آربیتراژ مثلثی، علاوه بر سرعت عمل، لازم است که میزان کارمزد‌ها را نیز به سرعت محاسبه کنید و پس از اطمینان از سودآور بودن معامله، این استراتژی را انجام دهید.

در معاملات آربیتراژ (به ویژه از نوع سه گانه)، فرصت‌ تبدیل ارزها به یکدیگر بسیار محدود و گاه در حد فقط چند ثانیه است، بنابراین انجام این معاملات به صورت دستی به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود بلکه بهتر است توسط سیستم‌های خودکار انجام شوند.

استراتژی آربیتراژ مکانی (استفاده در بورس)

یکی از بهترین و مطمئن‌ترین نوع معاملات آربیتراژ که دارای ریسک بسیار کمتری نسبت به دیگر استراتژی‌های آن است، استراتژی «آربیتراژ مکانی» نام دارد. این استراتژی آربیتراژ براساس دو قیمت متفاوت از یک کالا مانند سهام بورسی یک کارخانه یا محصول، در دو مکان مختلف انجام می‌شود.

فرض کنید که شرکت ABC دارای دو کارخانه تولید کالا در بریتانیا و استرالیا است. در بورس لندن، سهام  این شرکت از 30.00 پوند به 30.10 پوند افزایش می‌یابد، اما در بورس استرالیا، نرخ سهام آن همچنان 30.00 پوند است.

یک معامله‌گر آربیتراژِر می‌تواند سهام لندن این کارخانه را بفروشد و بلافاصله روی سهام استرالیا معامله خرید باز کند و زمانی که قیمت لندن به 30.05 کاهش یافت و سهام استرالیا نیز به 30.05 افزایش پیدا کرد، از هردو معامله خارج شود. همچنین، اگر سهام لندن کاهش پیدا نکرد، آن را سر به سر خارج شود و صبر کند تا قیمت استرالیا به 30.10 که رسید، این معامله را نیز ببندد.

معاملات آربیتراژ برخلاف نظر بسیاری، می‌تواند با زیان‌های زیاد هم همراه باشد. لذا اگر تخصص انجام ان را ندارید، پیشنهاد می‌کنیم از آن استفاده نکنید.

سخن پایانی

در این مقاله فهمیدیم که آربیتراژ چیست و چگونه کار می‌کند. آربیتراژ نوعی استراتژی در بازارهای مالی است که معامله‌گر از اختلاف قیمت یک نماد معاملاتی در دو بروکر، دو مکان مختلف یا در دو بازار مشابه سود به‌دست می‌آورد. آربیتراژ در فارکس به دلیل ارائه اهرم بالا از سوی بروکرها و انجام معاملات دو طرفه، نه تنها نیاز به سرمایه زیادی ندارد بلکه با سود بیشتر همراه است.

در معاملات آربیتراژ شناسایی نماد مورد نظر، سرعت تصمیم گیری و ورود به معامله، میزان حجم با لوریج بالا، با میزان سود کسب شده، رابطه‌ای مستقیم دارند.