تامین کننده نقدینگی (Liquidity Providers) که با نام LP نیز شناخته میشوند، سرمایهگذاری است که با اشتراک گذاری داراییهای دیجیتال راکد خود در استخرهای نقدینگی، درآمد جدیدی را برای خود ایجاد میکند. فرایند اشتراکگذاری داراییهای دیجیتال در استخرهای نقدینگی، تلاش صرافیهای غیرمتمرکز (DEX) در ایجاد محیطی برای معاملات بیواسطه سرمایهگذاران را نشان میدهند. در این مطلب از ایران بروکر به بررسی تامین کننده نقدینگی و اهمیت وجود آنها در دنیای مالی غیرمتمرکز میپردازیم. اگر قصد دارید با این اصطلاح آشنا شوید یا بهعنوان تامین کننده نقدینگی شروع به سرمایه گذاری در دکسها کنید، پیشنهاد میکنم ابتدا این مطلب را مطالعه کنید.
معرفی مفهوم تامین کننده نقدینگی یا Liquidity Providers
DEXها به جای تعیین نهادی که داراییهای دیجیتال را برای انجام معاملات ارائه دهد، به مشارکت هولدرهای داراییهای دیجیتال در استخرهای نقدینگی تمرکز دارند. دارندگان ارزهای دیجیتال طی قراردادهای هوشمند میتوانند در استخرهای نقدینگی یا همان liquidity pool مشارکت کرده و داراییهای خود را از طریق وام دادن، قرض دادن، تبدیل ارزهای دیجیتال و پروژههای مختلف فارمینگ دراختیار سایر فعالان قرار دهند.
نقدینگی در بازارهای دیجیتال از لحاظ فنی، سهولت مبادله داراییهای دیجیتال در صرافیها را در پی دارد. هرچه صرافی نقدینگی بیشتری داشته باشد، بهراحتی میتواند درخواستهای معاملاتی با حجم بالا را انجام دهد. عملاً سرمایهگذاری روی حجم زیادی از ارزهای دیجیتال توسط صرافی، میتواند تضمینکننده سطح بالایی از نقدینگی باشد.
در امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای (DEFI)، هیچ نهاد مرکزی که مقدار زیادی ارز دیجیتال را تحت کنترل خود داشته باشد، وجود ندارد. DEXها از روشهای مختلفی برای تامین نقدینگی استفاده میکنند. در این مقاله DEXهایی را بررسی میکنیم که از مدل بازارسازی خودکار (AMM) استفاده میکنند.
بازارسازهای خودکار مانند پنکیک سواپ، یونی سواپ و سوشی سواپ تامینکننده نقدینگی برای DEXها هستند. فرآیند تامین نقدینگی توسط این مدل با استفاده از مشارکت رمزارزها در یک استخر مشترک انجام میشود. پس از به اشتراک گذاشتن ارزهای دیجیتال در این استخرها، داراییها در دسترس افراد دیگری قرار میگیرد تا با آنها معامله کنند یا توکنها را مبادله کنند.
این استخرهای مشترک نقدینگی، معمولاً از یک جفت دارایی دیجیتال ساخته میشوند و معامله و مبادله روی همین جفت دارایی انجام میشود. مثلاً در استخر نقدینگی ETH-USDT، فقط مبادله ETH با USDT و بالعکس، انجام میشود.
تامین کننده نقدینگی برای مشارکت در استخر، باید هر دو دارایی در جفت موجود در استخر را، به ارزش برابر ارائه دهد. مثلاً اگر برای مشارکت در تامین 100 دلار نقدینگی یک استخر ETH-USDT اقدام می کنید، از هر دو دارایی ETH و USDT باید 50 دلار ارائه کنید که در مجموع 100 دلار سرمایه به استخر وارد میشود.
آیا یک تامین کننده نقدینگی درآمد پایداری دارد؟
بله. DEXها در ازای تامین نقدینگی، از معاملهگر کارمزد دریافت میکنند و بخشی از این کارمزد معاملاتی به سرمایهگذاری که داراییهای خود را در استخر به اشتراک گذاشته، داده میشود. بر این اساس تامین کننده نقدینگی میتواند با اشتراکگذاری داراییهای خود درآمد مستمری برای خود ایجاد کند. اما باید به این نکته توجه داشته باشید که این فرایند خطرات خاص خود را نیز دارد.
قبل از اینکه در مورد چگونگی کسب درآمد تامین کننده نقدینگی از مشارکت در پروژههای DEX صحبت کنیم، با خطراتی که در این فرایند وجود دارد، آشنا میشویم.
خطراتی که تامین کننده نقدینگی را تهدید میکند
در ادامه این مطلب به بررسی مهمترین خطراتی که ممکن است تامین کنندگان نقدینگی با آن مواجه شوند میپردازیم.
مشکل امنیت برای تامین کنندگان نقدینگی
اشتراکگذاری داراییهای دیجیتال غیرفعال در استخرهای مشترک نقدینگی DEX برای کسب درآمد، ایده جذابی است. اما باید به این نکته توجه کنید که در فرایند تامین نقدینگی، سرمایه خود را خارج از کیف پول شخصی نگهداری میکنید. این موضوع میتواند بزرگترین خطر بر سرراه تامین کننده باشد، چراکه برای دارایی خارج از کیف پول امنیت چندانی وجود ندارد.
انتقال داراییهای دیجیتال به استخر، به معنی انتقال مالکیت داراییها نیست. با اشتراکگذاری دارایی دیجیتال در استخرهای نقدینگی، همچنان مالکیت آنها با تامین کننده نقدینگی است و هر زمان این امکان وجود دارد که رمزارزهای خود را درخواست کند. اما باید توجه داشته باشید که داراییها در محلی که تحت کنترل کدهای خودکار است، کنترل میشود. اما آیا همیشه اسکریپتهایی که سرمایهها را مدیریت میکنند، بهدرستی عمل میکنند؟
قراردادهای هوشمند یا همان اسکریپتها، عملکرد معاملات در استخر نقدینگی را کنترل میکنند و هیچ مقام مرکزی بر عملکرد آنها نظارتی ندارد. اگر این اسکریپتها اشکال یا نقصی داشته باشند، در برابر سواستفاده مقاومتی ندارند و ممکن است به از بین رفتن سرمایه مشترک در استخر نقدینگی منجر شود.
ریسک قراردادهای هوشمند همیشه سرمایههای جمع شده را تهدید میکند. ایجاد نقص و اشکال در قراردادهای هوشمندی که کنترل دارایی استخرهای مشترک را بدون حضور نهاد مرکزی و نظارتی، برعهده دارد، ممکن است به از بین رفتن تمامی توکنها منجر شود.
پلتفرمهای جدیدتر که قراردادهای هوشمند قوی ندارند یا بازرسی کاملی روی آنها انجام نشده است، بیشتر در معرض خطر حملات امنیتی هستند. تاریخ نشان داده که حتی پلتفرمهای قدیمی نیز از حملات هکرها در امان نماندهاند. یونی سواپ، یکی از قدیمیترین و امنترین DEXها، در ژوئیه ۲۰۲۲ هک شد و سارقان حدود 3.5 میلیون دلار اتر را از استخرهای نقدینگی آن به سرقت بردند.
خطر حاکمیت برای تامین کنندگان نقدینگی
دقت داشته باشید که DEXها آنچنان که عنوان میشود، غیرمتمرکز نیستند و در واقع بیشتر آنها تحت کنترل توسعهدهندگان هستند. توسعهدهندگان این توانایی را دارند که تغییرات و دستکاریهایی روی پروژهها اعمال کنند. برخی از DEXهای قدیمی از جمله یونی سواپ، سعی داشت که با توزیع توکن UNI در بین کاربران، قدرت حاکمیت و کنترل را به جامعه خود منتقل کنند. توکن UNI با این هدف بین کاربران توزیع شد که به کاربران در مورد تصمیمات یونی سواپ از جمله ایدهها و تغییرات جدید و توسعه یکنواخت، حق رای داده شود. اما در عمل حاکمیت از دست افراد ثروتمند و توسعهدهنگان خارج نشد و بیشتر توکنهای حاکمیتی DEX در مالکیت این افراد باقی ماند.
توجه داشته باشید که اگر نقدینگی خود را به DEX منتقل کنید که تحت کنترل و نفوذ توسعهدهندگان باشد، در صورتیکه این افراد تصمیم به سوءاستفاده از داراییهای استخر نقدینگی داشته باشند، توانایی مقابله با آنها را نخواهید داشت.
خطر نوسانات قیمت برای LPها
زیان دائمی در اثر نوسانات بازار یکی دیگر از مواردی است که تامین کنندگان نقدینگی را تهدید میکند. ارزش دلاری داراییهایی که در استخر نقدینگی به اشتراک گذاشته شده، در اثر نوسانات متعدد، در طول زمان میتواند کاهش یابد. مثلاً با اشتراک گذاشتن یک ETH و USDT که ارزش هر کدام 1500 دلار است در یک استخر نقدینگی، نوسانات روزانه میتواند کاهش ارزش ETH را در پی داشته باشد.
در این حالت ضرر تامین کننده نقدینگی زمانی شکل میگیرد که معاملهگری که از داراییهای استخر استفاده میکند در زمان افت ارزش دارایی به مبادله اقدام کند، و این ضرر غیرقابل جبرانی برای داراییها است. اساساً تا زمانی که داراییها در استخر نقدینگی نگهداری شوند، سود یا ضررهای اعمال شده روی داراییها قابل مشاهده نیست.
به دلیل ضرر احتمالی که در اثر نوسانات شدید بازار داراییها را تهدید میکند، اکثر استخرهای نقدینگی حداقل از یک استیبل کوین در جفت داراییهای خود، استفاده میکنند. استیبل کوین به ارز فیات متصل است، به همین دلیل ارزش دارایی بدون تغییر باقی میماند. کمترین خطر احتمالی برای داراییهای استخر زمانی است که جفت ارز موجود در استخر هر دو استیبل کوین باشند.
درآمدهای تامین کننده نقدینگی
از جذابیتهای استخرهای نقدینگی این است که معاملهگر امکان مبادله سریع و خودکار داراییهای دیجیتال را دارد. برخلاف روشهای سنتی CEX که پس از ثبت سفارش یا دریافت و تطابق تراکنش خرید و فروش، معامله انجام میگیرد، مبادلات در استخرهای نقدینگی به این صورت انجام میشود که سواپ بر اساس تنظیمات انجام شده معاملهگر بهطور خودکار فعال میشود. قیمتها نیز بر اساس فرمول ریاضی DEXها تعیین میشود. این قیمت مطابق با فعالیت معاملاتی و ارزش کلی بازار داراییها، مدام در حال تغییر است.
مزیت دیگر استخرهای نقدینگی در DEXها، هزینههای پایینی است که به معاملات تحمیل میشود. با وجود کارمزد و کمیسیونی که برای معاملات در استخرهای نقدینگی در نظر گرفته شده، این مبلغ در مقایسه با CEX درصد کمی از ارزش معامله را شامل میشود.
این کارمزدها منبع درآمد برای تامینکنندگان نقدینگی هستند، چراکه DEXها بیشتر کارمزدها را، به دلیل اشتراک گذاشتن داراییها در استخر، بین تامین کنندگان نقدینگی، بهعنوان پاداش تقسیم میکنند.
DEXها همیشه در تلاشند که افراد بیشتری را برای تامین نقدینگی استخر، به پلتفرم استیکینگ خود تشویق کنند. نقدینگی بیشتر استخر باعث جذب آسانتر معاملهگران نیز خواهد بود. DEXها با ارائه راههای متنوع برای کسب درآمد بیشتر به تامین کننده نقدینگی، افراد بیشتری را به ورود در پروژه ترغیب میکنند. معمولاً اینکار با استفاده از توکنهای LP انجام میشود. اما چگونه این موضوع تحقق مییابد؟
توکنهای Liquidity Provider یا LP Tokens چیست؟
با ارائه نقدینگی به صرافیهای غیرمتمرکز یا DEXهایی که بر اساس پروتکل (AMM) کار میکنند، توکنهایی برای مشخص کردن سهم نقدینگی آنها در استخرهای نقدینگی، صادر میشود. این توکنها با نام توکنهای استخر نقدینگی یا توکنهای LP شناخته میشوند.
یونی سواپ و سوشی سواپ از جمله DEXهای اصلی در بلاک چین اتریوم هستند که از پروتکل AMM استفاده میکنند. البته مواردی هم مانند پنکیک سواپ وجود دارند که در شبکه زنجیره هوشمند بایننس اجرا میشوند. هر یک از این DEXها توکنهای LP را برای تامین کنندگان نقدینگی خود صادر میکنند.
در اصل از لحاظ فنی، توکنهای LP با توکنهای صادر شده در همان شبکه تفاوت زیادی ندارد و معمولاً به شکل توکنهای ERC20 (متداولترین نوع توکنهای کاربردی) هستند. برای مثال یونی سواپ و سوشی سواپ هر دو مبتنیبر شبکه اتریوم کار هستند و توکنهای LP را بهعنوان توکنهای مبتنیبر استاندارد ERC20 منتشر میکنند. این امکان برای معاملهگر فراهم شده که مانند هر توکن دیگر، LPها را انتقال داده، معامله کند و یا حتی در پروتکلهای دیگر به اشتراک بگذارد.
عملکرد توکنهای LP
در ازای اشتراکگذاری داراییها در استخرهای نقدینگی DEXها، توکنهای LP برای تامین کننده صادر میشود. این توکنها مشارکت در استخر نقدینگی را نشان میدهد و مطابق با سهم دارایی تامین کننده نقدینگی، از استخر نقدینگی است.
برای محاسبه ارزش 1 توکن LP برای یک استخر نقدینگی از یک فرمول ساده استفاده میشود:
عرضه در گردش توکنهای LP/ارزش کل استخر نقدینگی =ارزش توکن LP
بهعنوان مثال، اگر ارزش کل یک استخر نقدینگی ETH/USDT معادل با 3 میلیون دلار باشد و 100 توکن ETH/USDT-LP در گردش باشد، هر توکن ETH/USDT-LP معادل با 3000 دلار خواهد بود (یعنی 3000000 دلار تقسیم بر 100).
به این ترتیب، میتوانید با استفاده از فرمول زیر تعداد توکنهای LP را از استخر نقدینگی مربوطه محاسبه کنید:
سهم توکن تامین کننده از استخر / ارزش کل استخر نقدینگی * عرضه در گردش توکنهای LP.
بهعنوان مثال، اگر شما به ارزش 3000 دلار ETH و USDT در یک استخر نقدینگی ETH/USDT به اشتراک گذاشته باشید و با این دارایی کل نقدینگی موجود در استخر به 3 میلیون دلار برسد، و 1000 توکن ETH/USDT-LP در گردش باشد، سهم شما از توکنهای LP موجود به روش زیر محاسبه میشود:
3000 /3000000 * 1000 = 1 توکن ETH/USDT-LP.
بهعبارت دیگر، برای مشارکت در 0.1٪ از کل نقدینگی در یک استخر نقدینگی، 0.1٪ از کل توکنهای LP در گردش برای شما صادر میشود. براین اساس واضح است که سهم مالکیت شما از توکنهای LP بهطور مستقیم با سهم مالکیت شما از نقدینگی مطابقت دارد.
بهعنوان یک تامین کننده نقدینگی، با در اختیار داشتن توکنهای LP قادر هستید نحوه قفل شدن نقدینگی خود را در استخر تحت کنترل داشته باشید. زمانی که قصد خروج داراییها از فرایند مشارکتی را داشته باشید بهسادگی با بازخرید توکنهای LP خود، میتوانید نقدینگی خود را استخر خارج کنید. پس از بازخرید توکنهای LP، هر دو دارایی را به ارزش دلاری برابر بهعلاوه سهم از کمیسیونهای دریافت شده توسط استخر نقدینگی، به شما پرداخت میشود.
توکنهای LP و نقدینگی با هم رابطه مستقیم دارند و برای محاسبه دو عامل زیر در نظر گرفته میشود:
- سهم شما از کارمزد تراکنش یا کمیسیون در دورهای که نقدینگی ارائه میکنید چقدر است.
- زمانی که تصمیم میگیرید توکنهای LP خود را بازخرید کنید، چه مقدار از سهم نقدینگی خود از استخر را درخواست میکنید.
این کمیسیون به نسبت سهم بازخرید شده شما از استخر نقدینگی محاسبه میشود. بهعنوان مثال، اگر 1٪ از کل نقدینگی موجود در استخر را بازخرید کرده باشید، 1٪ از هر کارمزد یا کمیسیونی را که در بازه زمانی که استخر نقدینگی مشارکت داشتید، به شما بازگردانده میشود.
به جز اشتراک گذاشتن نقدینگی با DEX و دریافت پاداش مشارکت، راههای بسیاری برای استفاده از توکنهای LP وجود دارد. بهعلاوه پلتفرمهای جدید مثل DEFI، امکان انجام تراکنشهای مالی بسیاری را نیز برای شما فراهم میکند.
توکنهای LP برای فارمینگ
در برخی از DEXها، امکان فارمینگ فراهم شده که دارندگان توکنهای LP میتوانند برای کسب پاداش بیشتر از توکنهای خود استفاده کنند. این امر تامین کننده نقدینگی را تشویق میکند تا مدت زمان بیشتری داراییهای خود را در استخرهای نقدینگی نگه دارند. زمان استفاده از توکنهای LP در فارمنیگ، توکنهای دیگری که معمولاً از توکنهای بومی DEXهستند، به تامین کننده داده میشود. هر چه داراییها مدت زمان بیشتری در فارمینگ قفل باشند، توکنهای DEX بیشتری به آنها تعلق میگیرد. برای مثال، اگر توکنهای LP را در پنکیک سواپ استیک کنید، DEX پاداش شما را با توکنهای CAKE میدهد. از این توکنها میتوانید برای فروش یا کسب درامد بیشتر استفاده کنید.
توکنهای LP برای IDO
بسیاری از DEXها توکنهایی با نام IDO ارائه میدهند. این توکنهای جدید، مانند ICOهای محبوب سالهای 2016 تا 2018، برای جذب سرمایه ایجاد شدهاند. در واقع IDOها توکنهایی هستند که بهنوعی برای سرمایهگذاری در شرکتهای جدید خریداری میشوند. شرکتهای صادر کننده برای تامین سرمایه مورد نیاز خود این توکنها را میفروشند و انتظار دارند با ارائه محصولات موفق در آینده، شاهد افزایش قیمت توکنها باشند.
در اختیار داشتن توکنهای LP امتیازی برای کسب IDهای جدیدی محسوب میشود که توسط DEXها پذیرفته شدهاند. بهعنوان مثال، برای شرکت در یک IDO، یک DEX ممکن است از این شرط استفاده کند که شرکت کنندگان تعداد معینی توکن LP را نیز در اختیار داشته باشند.
DEXهای محبوب برای تامین کنندگان نقدینگی
DEXهای زیادی از پروتکل AMM برای ایجاد استخرهای نقدینگی استفاده میکنند که تامین کنندگان نقدینگی بسیاری را به خود جذب میکنند. در ادامه با چند نمونه از DEXها آشنا شده و در مورد هر کدام توضیح مختصری ارائه میدهیم.
1. یونی سواپ
یونی سواپ یکی از قدیمیترین DEXهای موجود و یکی از اولینهایی است که توکن حاکمیت خود را توزیع کرد. این DEX باسابقه، بزرگترین استخرهای نقدینگی در بلاک چین اتریوم را داراست. گسترش و ازدحام شبکه اتریوم منجر به هزینههای بالا برای تایید تراکنشها شده و بههمین دلیل استفاده از این DEX طی سالهای اخیر با افزایش هزینه همراه بوده است.
2. بنکور (Bancor)
بکنور یکی از پیشگامان DEX نوع AMM و استخرهای نقدینگی است و تلاش کرده از الگوریتمهای پیچیده برای کاهش نگرانیهای حاصل از نوسانات، استفاده کند. با این حال، از نظر حجم نقدینگی با کاهش زیادی روبرو بوده است.
3. بالانسر (Balancer)
همانطور که از نامش پیداست، بالانسر از نوعی پروتکل برای تعادل گزینههای مختلف ادغام و سهولت تنظیم پارامترها برای تامین نقدینگی، استفاده میکند. این گزینه، از ابزار فارمینگ که با نام استخراج نقدینگی شناخته میشود، استفاده میکند.
4. پنکیک سواپ
پنکیک سواپ بزرگترین DEX در زنجیره هوشمند بایننس است و امتیاز اصلی برای آن وابستگی قوی به بایننس است، اگرچه در واقع مستقل از آن است. بهدلیل کارمزدهای پایین و سواپ توکنها در کوتاهترین زمان، بهعنوان یک رقیب جدی برای شرکتهایی مانند یونی سواپ مطرح شده است. تنها مسئله، نیازمندی به پلهای بلاک چین است تا امکان داد و ستد بسیاری از کوینها و داراییهای محبوب را فراهم کند زیرا داراییهای اصلی بهصورت بومی در زنجیره هوشمند بایننس قرار ندارند.
5. کرو (Curve)
Curve خود را بهعنوان یک استخر نقدینگی غیرمتمرکز برای مبادله استیبل کوین مبتنیبر اتریوم معرفی میکند. به دلیل تمرکز روی استیبل کوینها، در مقایسه با سایر استخرهای نقدینگی، دارای نوسانات پایین بوده و ضررهای ناشی از سقوط قیمت، در آن کاهش قابل توجهی داشته است. با این حال،این موضوع ممکن است برای معاملهگرانی که خارج از استیبلکوین معامله میکنند، عاملی محدود کننده باشد.
6. وان اینچ
از نظر فنی، 1inch به خودی خود یک DEX واقعی نیست، بلکه یک DEX Aggregator است که به شما امکان میدهد از یک پلتفرم واحد به بسیاری از DEXهای محبوب از جمله یونی سواپ و پنکیک سواپ که در این مطلب به آنها اشاره شده، دسترسی داشته باشید.
لازم به ذکر است که میتوانید از طریق داشبورد وان اینچ، بهعنوان تامین کننده نقدینگی در هر DEX که از آن پشتیبانی میشود، مشارکت کنید. در واقع استفاده از 1inch، بهدلیل نمایش بازده تخمینی سالانه استخرهای نقدینگی مختلف، روند مقایسه DEXها و استخرهای نقدینگی را آسانتر میکند.
استخرهای نقدینگی در نحوه عملکرد DEXها نقش اساسی دارند، اما برای ادامه حیات و موفقیت به تامین کنندگان نقدینگی متکی هستند. آنها فرصتهایی را برای درآمد غیرفعال فراهم میکنند، اما خطراتی را نیز به همراه دارند، که باید همیشه هنگام تصمیم به تامین کردن نقدینگی، آنها را در نظر داشته باشید.
سوالات متداول تامین کننده نقدینگی یا Liquidity Provider در ارز دیجیتال
تامین کننده نقدینگی چیست؟
سرمایه گذاران ارزهای دیجیتال هستند که داراییهای راکد خود را برای ایجاد درامد مازاد در استخرهای نقدینگی که توسط صرافی های غیرمتمرکز ارائه میشود، به اشتراک میگذارند.
استخر نقدینگی چیست؟
ذخائری هستد که طی یک قرارداد هوشمند داراییهای دیجیتال تامین کننده نقدینگی در انها قفل می شود. در واقع منبع تامین نقدینگی صرافی غیرمتمرکز هستند.
چگونه می توان از تامین نقدینگی در استخرهای نقدینگی درآمد کسب کرد؟
با اشتراک گذاری داراییهای غیرقابل استفاده در استخرهای نقدینگی، بخشی از کارمزدی که صرافی غیرمتمرکز از معامله گران برای استفاده از منابع نقدینگی این استخرها، دریافت می کند به عنوان پاداش بین تامین کنندگان نقدینگی تقسیم می کند. که این یک منبع درامد برای تامین کننده نقدینگی است.
چه خطراتی برای تامین کننده نقدینگی وجود دارد؟
خارج کردن دارای های دیجیتال از کیف پول شخصی، همیشه با خطراتی همراه است. ازجمله اینکه دارایی های قفل شده در استخرهای نقدینگی ممکن است با نوسانات قیمت مواجه شده و باعث کاهش ارزش دارایی شود. بهعلاوه اعمال حاکمیت توسعه دهندگان بر پروژهها ممکن است منجر به رفتار سودجویانه توسط انها شده و دارایی های تامین کنندگان نقدینگی از بین برود.
