آشنایی با نوروفایننس | تاثیر رشته های عصبی بر تصمیمات مهم مالی

نوروفایننس (Neurofinance) دانشی نوظهور و میان‌رشته‌ای است که با بهره‌گیری از یافته‌های علوم اعصاب، اقتصاد، روان‌شناسی و چند رشته دیگر، تلاش می‌کند تا پرده از رمز و راز تصمیم‌گیری‌های مالی بردارد و بفهمد که عوامل عصبی و روانی و محیطی چگونه بر انتخاب‌های مالی افراد اثر می‌گذارند و چرا افراد در مواجهه با ریسک‌ها و فرصت‌ها، تصمیمات متفاوتی می‌گیرند.

برخلاف نظریه‌های اقتصادی سنتی که فرض می‌کردند افراد همیشه تصمیمات منطقی و بهینه می‌گیرند، نوروفایننس نشان می‌دهد که هیجانات، سوگیری‌های شناختی و حتی ساختارهای مغزی می‌توانند بر قضاوت‌ها و رفتارهای مالی تأثیرگذار باشند.

برای سرمایه‌گذاران و فعالان بازارهای مالی، درک این عوامل بسیار حیاتی است؛ زیرا شناخت بیشتر از فرایندهای عصبی تصمیم‌گیری می‌تواند منجر به استراتژی‌های بهتر و کاهش خطاهای شناختی در تحلیل و سرمایه‌گذاری شود. از سوی دیگر، تحقیقات نوروفایننس با استفاده از ابزارهایی همچون اف‌ام‌آر‌آی (fMRI) و ردیابی حرکات چشم، امکان بررسی دقیق‌تر الگوهای رفتاری را فراهم کرده و راه‌های جدیدی را برای تحلیل بازار و پیش‌بینی رفتارهای مالی باز کرده است.

نوروفایننس به عنوان پلی میان علوم شناختی و اقتصاد، گامی به سوی بهبود تصمیمات مالی و درک بهتر رفتارهای بازارهای مالی است. از همین رو، در یک مجموعه مقاله که هم‌اکنون در حال مطالعه اولین شماره هستید، سعی داریم شما را با این دانش نوظهور آشنا کنیم.

نوروفایننس و ارتباط آن با تصمیم گیری مالی

نوروفایننس، به عنوان شاخه‌ای بین‌رشته‌ای، به بررسی تأثیرات فرایندهای عصبی و روانی بر تصمیم‌گیری‌های مالی می‌پردازد. برخلاف فرضیات اقتصاد سنتی که بر پایه تصمیم‌گیری منطقی و سودآور بنا شده است، نوروفایننس نشان می‌دهد که مغز انسان در فرآیند ارزیابی ریسک‌ها و فرصت‌ها تحت تأثیر هیجانات، سوگیری‌ها و پردازش‌های شناختی قرار دارد. این رشته از دانش عصب‌شناسی و روان‌شناسی بهره می‌گیرد تا به درک دقیق‌تری از چگونگی شکل‌گیری تصمیمات مالی برسد.

برای مثال، مناطق خاصی از مغز، از جمله قشر پیش‌پیشانی و آمیگدال، نقش مهمی در ارزیابی ریسک و واکنش‌های احساسی ایفا می‌کنند. قشر پیش‌پیشانی مسئول تحلیل و پردازش اطلاعات منطقی است، در حالی که آمیگدال به پاسخ‌های هیجانی و عکس‌العمل‌های سریع مغز در برابر تهدیدها و فرصت‌ها مرتبط است.

این ویژگی‌ها بر رفتارهای مختلف سرمایه‌گذاران و فعالان بازار اثرات قابل توجهی می‌گذارد. برای مثال، سوگیری‌هایی مانند “ترس از دست دادن” و “تمایل به اطمینان” یا هیجانات شدید مانند ترس و طمع، می‌توانند باعث واکنش‌های ناگهانی و غیرمنطقی به تغییرات ناگهانی بازار در مواقع بحرانی شوند.

با استفاده از ابزارهایی مانند اف‌ام‌آر‌آی (fMRI) و ای‌ئی‌جی (EEG)، محققان نوروفایننس می‌توانند الگوهای فعالیت مغزی افراد را در شرایط مختلف بازار تحلیل کنند و الگوهای روانی پشت تصمیم‌گیری‌های مالی را بهتر بشناسند. درک این الگوها به آگاهی از سوگیری‌های شناختی و نهایتا به اتخاذ انتخاب‌های منطقی‌تر و سودآورتر خواهد انجامید.

موضوعات کلیدی در نوروفایننس

نوروفایننس به بررسی چندین موضوع کلیدی می‌پردازد که هر یک به نحوی بر تصمیم‌گیری‌های مالی تأثیرگذار هستند. این موضوعات شامل رفتارهای اقتصادی، سوگیری‌های شناختی و تأثیرات هیجانی می‌باشد.

اقتصاد رفتاری و سوگیری های شناختی 

اقتصاد رفتاری به مطالعه چگونگی تأثیرگذاری رفتار انسانی بر تصمیمات مالی می‌پردازد. در این راستا، سوگیری‌های شناختی نظیر زیان‌گریزی (loss aversion) و اثر تأیید (confirmation bias) اهمیت ویژه‌ای دارند. طبق تحقیقات دانیل کانمن فقید (Daniel Kahneman) درد ضرر  دیدن از لذت سود کردن بیشتر است و افراد عمدتا جلوگیری از ضرر را بر کسب سود اولویت می‌دهند و در مواردی همین ضررگریزی اتفاقا منجر به ضررهای بیشتری می‌شود.

تأثیرات هیجانی بر رفتار سرمایه گذاری 

احساساتی همچون ترس، طمع و خوشحالی به طور قابل توجهی بر تصمیمات مالی تأثیر می‌گذارند. تحقیقات نشان می‌دهند که سرمایه‌گذاران در دوره‌های نوسانی بازار، با افزایش ترس، تمایل بیشتری به فروش دارایی‌های خود دارند و در مقابل، در زمان خوشبینی، تمایل به خرید دارایی‌های بیشتری پیدا می‌کنند. این نوسانات احساسی می‌توانند باعث افزایش رفتارهای شتاب‌زده و تصمیمات غیرمنطقی شوند.

تحقیقات مبتنی بر تکنولوژی های عصب شناسی 

تکنیک‌های پیشرفته مانند اف‌ام‌آر‌آی (fMRI)  و ای‌ئی‌جی (EEG) به محققان این امکان را می‌دهند تا فعالیت مغزی افراد را در هنگام تصمیم‌گیری مالی مورد بررسی قرار دهند. به عنوان مثال، یک مطالعه توسط مؤسسه تحقیقات مالی در سال ۲۰۱۹ نشان داد که فعالیت در قشر پیش‌پیشانی در هنگام ارزیابی ریسک‌های مالی افزایش می‌یابد. در عوض، فعالیت در آمیگدال در پاسخ به استرس‌های مالی به وضوح قابل مشاهده است. این یافته‌ها نشان‌دهنده این هستند که تصمیم‌گیری‌های مالی، بیشتر از آنچه که به نظر می‌رسند، تحت تأثیر فرایندهای عصبیِ ناخودآگاه قرار دارند.

مدل سازی رفتار مالی با استفاده از داده های کلان

تحلیل داده‌های کلان (Big Data) و یادگیری ماشین در نوروفایننس به منظور شناسایی الگوهای رفتاری سرمایه‌گذاران و پیش‌بینی تغییرات بازار به کار می‌رود. به عنوان مثال، بر اساس گزارش سال ۲۰۲۰، تقریبا ۶۵ درصد از مدیران سرمایه‌گذاری از تکنیک‌های تحلیلی مبتنی بر داده‌های کلان برای شناسایی روندها و نوسانات بازار استفاده می‌کنند.

تأثیرات محیطی و اجتماعی 

نوروفایننس همچنین به بررسی تأثیرات محیطی و اجتماعی بر تصمیم‌گیری‌های مالی می‌پردازد. طبق بعضی تحقیقات، افراد در فضاهای کاری اجتماعی‌تر، تمایل بیشتری برای ریسک دارند، که این امر به مرور زمان “خودتنظیمی” این افراد را کاهش داده و احتمال رفتارهای احساسی را در آنان بیشتر می‌کند.

این موضوعات پژوهشی در نوروفایننس، نه تنها درک بهتر از رفتار سرمایه‌گذاران به ما می‌دهند، بلکه امکان بهبود استراتژی‌های سرمایه‌گذاری و مدیریت مالی را نیز ایجاد می‌کنند.

روش ها و تحقیقات جدید در نوروفایننس

محققان نوروفایننس از تکنیک‌های مختلفی برای بررسی فرآیندهای عصبی و شناختی که بر تصمیم‌گیری‌های اقتصادی تأثیر می‌گذارند، استفاده می‌کنند. در این بخش، به مهم‌ترین روش‌ها و تحقیقات جدید در این حوزه اشاره می‌شود.

تصویربرداری عصبی (Neuroimaging)

تصویربرداری عصبی شامل تکنیک‌هایی مانند اف‌ام‌آرآی (fMRI) و ای‌ئی‌جی (EEG) است که برای بررسی فعالیت مغز در هنگام تصمیم‌گیری‌های مالی به کار می‌روند. در تحقیقی که در سال ۲۰۲۰ انجام شد، نشان داده شد که فعالیت در قشر پیشانی مغز به طور خاص در هنگام ارزیابی ریسک‌های مالی افزایش می‌یابد.

تحلیل های رفتاری و یادگیری ماشین

تحلیل‌های رفتاری و یادگیری ماشین به محققان این امکان را می‌دهد که از داده‌های کلان برای پیش‌بینی رفتار سرمایه‌گذاران استفاده کنند. به عنوان مثال، یک مطالعه در سال ۲۰۱۹ توسط آندره موریس و مدیریس ساسا نشان داد که الگوریتم‌های یادگیری ماشین می‌توانند با دقت بالایی رفتارهای سرمایه‌گذاران را پیش‌بینی کنند و به مدیران مالی کمک کنند تا تصمیمات بهتری بگیرند.

مدل سازی دینامیک های مالی

تحقیقات اخیر به مدل‌سازی دینامیک‌های مالی توجه زیادی داشته‌اند. جان کایلی و همکارانش در سال ۲۰۲۱ مدل‌هایی ارائه دادند که تأثیر سوگیری‌های شناختی را بر روی نوسانات بازارهای مالی تحلیل می‌کنند و نشان می‌دهند که چگونه این سوگیری‌ها می‌توانند باعث تغییرات ناگهانی در قیمت‌ها شوند.

کاربردهای عملی و تکنولوژیک

پیشرفت‌های اخیر در فناوری‌های هوش مصنوعی و داده‌های کلان به محققان این امکان را داده‌اند که کاربردهای عملی بیشتری از نوروفایننس ارائه دهند. در سال ۲۰۲۲، میشل گارای و یوجین چن گزارشی منتشر کردند که در آن «نقش هوش مصنوعی در شناسایی سوگیری‌های شناختی در تصمیمات مالی» بررسی شده است. این پژوهش نشان می‌دهد که فناوری می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا به طور مؤثرتری به تجزیه و تحلیل رفتارهای خود بپردازند و از تأثیرات منفی سوگیری‌های شناختی جلوگیری کنند.

تحقیقات میان رشته ای

نوروفایننس به همکاری بین محققان از رشته‌های مختلف نیاز دارد. یک مطالعه جامع در سال ۲۰۲۱ نشان داد که کاربست علوم عصبی، روان‌شناسی و علوم اقتصادی می‌تواند به توسعه روش‌های جدید برای تجزیه و تحلیل رفتار سرمایه‌گذاران منجر شود و درک عمیق‌تری از فرآیندهای ذهنی که در پشت تصمیمات مالی قرار دارند، ایجاد کند.

کاربردهای عملی نوروفایننس در اقتصاد

نوروفایننس به عنوان یک حوزه نوظهور در علوم مالی، به طور فزاینده‌ای توجه سرمایه‌گذاران و فعالان بازارهای مالی را جلب کرده است. در این بخش، به بررسی چندین کاربرد عملی نوروفایننس در اقتصاد و چگونگی تأثیر آن بر فعالیت‌های سرمایه‌گذاری می‌پردازیم.

مدیریت ریسک و تصمیم گیری بهینه

یکی از کاربردهای کلیدی نوروفایننس در مدیریت ریسک و تصمیم‌گیری بهینه است. با استفاده از تکنیک‌های تصویربرداری عصبی، سرمایه‌گذاران می‌توانند درک بهتری از واکنش‌های احساسی خود نسبت به ریسک داشته باشند. این اطلاعات می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا بهتر بفهمند چگونه احساساتشان بر تصمیمات سرمایه‌گذاری تأثیر می‌گذارد و به این ترتیب استراتژی‌های مدیریت ریسک مؤثرتری را اتخاذ کنند. برای مثال، شناسایی سوگیری‌های شناختی مانند ترس از ضرر می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا از تصمیمات احساسی که ممکن است به زیان‌های مالی منجر شود، پرهیز کنند.

استراتژی های سرمایه گذاری مبتنی بر رفتار

نوروفایننس به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که استراتژی‌های سرمایه‌گذاری خود را بر اساس درک عمیق‌تری از رفتارهای انسانی تنظیم کنند. به عنوان مثال، با شناخت رفتارهای گروهی در بازار، سرمایه‌گذاران می‌توانند از حباب‌های مالی و فروپاشی‌های ناگهانی جلوگیری کنند. در تحقیقاتی که در سال‌های اخیر انجام شده است، مشخص شده که فهم دقیق از واکنش‌های احساسی دیگر سرمایه‌گذاران می‌تواند به شناسایی نقاط قوت و ضعف در زمان‌های مختلف بازار کمک کند. به همین ترتیب، سرمایه‌گذاران می‌توانند با استفاده از داده‌های کلان و الگوریتم‌های هوش مصنوعی، الگوهای رفتاری را شناسایی و از آن‌ها برای بهبود استراتژی‌های سرمایه‌گذاری خود بهره‌برداری کنند.

بهبود کارنامه مالی با آموزش احساسی

سرمایه‌گذاران می‌توانند از نوروفایننس برای بهبود مهارت‌های خود در تصمیم‌گیری‌های مالی استفاده کنند. به عنوان مثال، آگاهی از تأثیر احساسات بر روی رفتار سرمایه‌گذاری می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا توجه بیشتری به تجزیه و تحلیل‌های عینی داشته باشند و از تصمیمات احساساتی پرهیز کنند. برخی از دوره‌های آموزشی جدید به سرمایه‌گذاران آموزش می‌دهند که چگونه با استفاده از روش‌های نوروفایننس، تصمیمات خود را بهبود بخشند و به طور مؤثری احساسات را مدیریت کنند. این نوع آموزش‌ها می‌توانند به افزایش کارایی و بازدهی سرمایه‌گذاری‌ها منجر شوند.

نقش مشاوران مالی و فناوری های جدید

نوروفایننس به مشاوران مالی این امکان را می‌دهد که به طور مؤثرتری با مشتریان خود ارتباط برقرار کنند. مشاوران می‌توانند با استفاده از یافته‌های نوروفایننس، به درک عمیق‌تری از نیازها و رفتارهای سرمایه‌گذاران دست یابند و راهکارهای شخصی‌سازی‌شده‌تری ارائه دهند. همچنین، فناوری‌های نوینی مانند تحلیل‌های رفتاری و الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌توانند به مشاوران در شناسایی سوگیری‌ها و پیش‌بینی رفتارهای مشتریان کمک کنند. به این ترتیب، مشاوران می‌توانند راهکارهای دقیق‌تری برای مدیریت سبد سرمایه‌گذاری ارائه دهند.

پیش بینی روندهای بازار

با بهره‌گیری از تکنیک‌های نوروفایننس، سرمایه‌گذاران می‌توانند روندهای بازار را با دقت بیشتری پیش‌بینی کنند. مطالعات نشان داده‌اند که درک رفتارهای سرمایه‌گذاران می‌تواند به شناسایی نقاط عطف در بازار کمک کند. به عنوان مثال، تجزیه و تحلیل رفتارهای احساسی می‌تواند در شناسایی زمانی که بازار به سمت یک حباب یا سقوط پیش می‌رود، مفید باشد. این پیش‌بینی‌ها می‌توانند به سرمایه‌گذاران این امکان را بدهند که به موقع وارد بازار شوند یا از آن خارج شوند و بدین ترتیب از زیان‌های احتمالی جلوگیری کنند.

نوروفایننس و رشته های مشابه

نوروفایننس با مجموعه دیگری از دانش‌ها شباهت‌هایی دارد که ممکن است با آن‌ها اشتباه گرفته شود.

در جدول زیر تفاوت نوروفایننس با بعضی از حوزه‌های مشابه را مقایسه کرده‌ایم.

نوروفایننس شامل تجزیه و تحلیل و استفاده از داده‌های عصب‌شناختی در زمینه‌های وسیع‌تری از جمله رفتارهای سرمایه‌گذاری و تحلیل بازار است.

اما عصب‌شناسی مالی به فعالیت‌های خاص مغز در هنگام تصمیم‌گیری‌های مالی و عصب‌شناختی توجه می‌کند.

همچنین نوروفایننس ممکن است از روش‌های عصب‌شناختی استفاده کند، اما شامل تجزیه و تحلیل داده‌های رفتاری و اقتصادی نیز هست.

اما عصب‌شناسی مالی معمولاً به استفاده از فناوری‌های تصویربرداری مغزی (مانند fMRI) و سایر ابزارها، برای بررسی فعالیت‌های مغز در زمان تصمیم‌گیری‌های مالی متمرکز است.

نوروفایننس نزدیک‌ترین شباهت را به عصب‌شناسی مالی دارد و هر دو مکمل هم هستند و هر یک به ابعاد خاصی از تصمیم‌گیری مالی می‌پردازند. نوروفایننس می‌تواند از یافته‌های عصب‌شناسی مالی بهره‌برداری کند و به درک عمیق‌تری از رفتارهای مالی و اقتصادی منجر شود.

سخن پایانی

نوروفایننس یک دانش میان‌رشته‌ای نوظهور است که در سال‌های اخیر توجه نهادهای اقتصادی و پژوهشی بزرگی را به خودش جلب کرده و توانسته بودجه‌های کلانی برای تحقیقات خودش بگیرد. مثلا دانشگاه ژنو و بنیاد ملی علوم سوئیس از جمله موسساتی هستند که بخشی از بودجه‌ی خود را به این حوزه تخصیص داده‌اند. گرچه آمار دقیق میزان سرمایه‌گذاری این نهادها در چنین پروژه‌هایی هنوز جزو اطلاعات محرمانه است؛ اما هر از چندی اخباری از آن به بیرون درز می‌کند. برای نمونه خوب است مثلا به این سایت مراجعه کنید. نوروفایننس در حال دگرگون کردن درک سنتی درباره ذهن انسان و تصمیمات او خصوصا در حوزه اقتصاد است و در آینده‌ای نزدیک یکی از دانش‌های ضروری برای فعالان بازارهای مالی خواهد بود.