نحوه اندازه‌گیری سلامت یک پروژه ارز دیجیتال | اندازه گیری میزان استفاده از بیت کوین

آشنا شدن با حوزه ارزهای دیجیتال از چند مرحله کاملا مشخص تشکیل شده است و تولید محتوای بخش «مدرسه ارز دیجیتال» هم با استفاده از همین رویکرد مرحله‌ای، حول محور اصول اولیه ارزهای دیجیتال انجام می‌شود. آنچه در این مطلب می‌خوانید شامل ۱) معیارهای سنجش میزان استقبال از بیت کوین توسط مردم و استفاده از آن ۲) نحوه اندازه‌گیری امنیت و ایجاد کوین‌های جدید بیت کوین ۳) هش ریت بیت کوین چه چیزی را اندازه می‌گیرد و ۴) شاخص‌های میزان استفاده از بیت کوین است.

اگر مقالات مدرسه ارز دیجیتال را به ترتیب دنبال کرده باشید تا اینجا یاد گرفته‌اید که ارز دیجیتال چیست و چه کاربردی دارد، سپس پیشرفت این حوزه را دنبال کردید و به درک نسبتا خوبی از ایده‌های مختلف رسیده‌اید که چرا و تا کجا این حوزه رشد خواهد کرد و با محدودیت‌های آن هم آشنا شده‌اید.

مرحله بعدی ما تمرکز خود را از کاربرد و توسعه ارزها برداشته و نگاه خود را به روش‌های اندازه‌گیری میزان موفقیت رمزارزها در رسیدن به اهدافی و ادعاهایی که داشته‌اند، معطوف خواهیم کرد. فازهای قبلی فاز میکرو و فاز فعلی، فاز ماکرو است. وقتی به تغییر در این مسیر فکر می‌کنید یعنی از میکرو به ماکرو تغییر مسیر می‌دهید باعث می‌شود تفکر نقادانه‌تری نسبت به این که آیا رمزارزها تاثیر معناداری در زندگی ما دارند یا خیر، داشته باشید و به جای توجه کردن به هیاهوی ایجاد شده پیرامون این حوزه، از داده های قابل اثبات و عینی استفاده کنید.

یادگیری نحوه اندازه‌گیری سلامت یک پروژه ارز دیجیتال می‌تواند شما را قانع کند که آیا می‌خواهید زمان، پول یا حتی شغل خود را در راه پیگیری آن پروژه صرف کنید یا این پروژه فقط یک ایده جدید است که حتی نتوانسته پایگاه کاربری قابل توجهی برای خود ایجاد کند. سرمایه‌گذاران با استفاده از این شیوه تفکر که «تحلیل بنیادی یا فاندامنتال» نام دارد، فرصت‌های بلندمدت را ارزیابی می‌کنند.

معیارهای سنجش سلامت بیت کوین

از آنجایی که بیت کوین مهم‌ترین ارز دیجیتال است و قدمت بیشتری از بقیه رمزارزها دارد، می‌خواهیم نگاهی به اندازه‌گیری سلامت آن بی‌اندازیم. می‌توانید پس از آشنا شدن با این معیارها، همین رویکرد را برای سایر ارزها هم به کار بگیرید و معیارها را بر اساس اهداف و طرح‌های متفاوت آنها، به کار بگیرید.

فراموش نکنید که بیت کوین شکل جدیدی از پول اینترنتی است در حالی که سایر رمزارزها تلاش می‌کنند تا مشکلاتی که پیرامون انتقال ارزش و داده وجود دارد را به شیوه غیرمتمرکز حل کنند. معیارهای سنجش سلامت بیت کوین را می‌توان به سه معیار اصلی تقسیم کرد که هر کدام به تنها دارایی چند معیار مستقل هستند.

آیا بیت کوین یک دارایی کمیاب است؟

احتمالا اگر با اصول اولیه ارزهای دیجیتال آشنا باشید می‌دانید که بیت کوین با اجرای سیاست کمیابی دیجیتالی، فاز جدیدی در سیر تکاملی پول ارزشمند محسوب می‌شود. کمیاب بودن جزو اصول بنیادین موفقیت هر ذخیره ارزش یا واسطه تبادل است. وقتی در مورد کمیابی صحبت می‌کنیم در واقع منظور ما موارد زیر است:

۱. بیت کوین چقدر خوب توانسته است به هدف نهایی خود که تعداد ثابت کوین‌ها و عدم اضافه کردن موجودی جدید است، متعهد بماند؟

۲. میزان قابل پیش‌بینی بودن بیت کوین در خصوص اضافه کردن کوین‌های جدید به موجودی کلی چقدر است؟

پروتکل بیت کوین یا قوانین آن می‌گوید که تعداد بیت کوین‌ها تا ابد همان ۲۱ میلیون عدد خواهد بود- این تعهد به کمیابی است. حالا ما چطور این کمیابی را اندازه‌گیری کنیم؟ شبکه بیت کوین اوپن سورس است و این باعث می‌شود سرویس‌هایی مثل Blockchain.com و سایر اکسپلوررهای بلاکچین بتوانند تعداد بیت کوین‌های ماین شده را بررسی کرده و متوجه شوند که مجموع تعداد بیت کوین‌های در گردش چقدر است.

بنابراین هرکسی می‌تواند کاملا عینی و با سند و مدرک نه تنها تعداد موجودی فعلی بلکه سرعت و میزان تغییر این تعداد به مرور زمان پس از اولین عرضه بیت کوین را متوجه شده و بررسی کند که آیا این روندها به معنی نزدیک شدن بیت کوین به هدف نهایی و ماکزیمم موجودی است یا خیر.

این روند را می‌توان با ادعاهای خالق بیت کوین در وایت پیپر این رمزارز که در سال ۲۰۰۸ منتشر شد مقایسه کرد. در طول زمان درستی این ادعای کمیابی دیجیتال، اثبات شده است. بر اساس رشد قابل پیش‌بینی در موجودی مشاهده شده بیت کوین، می‌توانیم پیش‌بینی کنیم که در سال ۲۱۴۰، تمام ۲۱ میلیون موجودی بیت کوین در گردش قرار خواهد گرفت.

گاهی نموداری از مجموع موجودی بیت کوین که مطابق با «نرخ ایجاد کوین‌های جدید(نرخ تورم در ارزهای دیجیتال)» پیش می‌رود را مشاهد می‌کنید که نشان می‌دهد موجودی بیت کوین هر سال در حال افزایش است. تورم شاخصی است که همه ما با آن آشنا هستیم و به ما می‌گوید که قیمت کالاها هر سال چقدر افزایش می‌یابد.

برای این که بیت کوین یک ذخیره ارزش کارامد باشد، نرخ ایجاد کوین‌های جدید باید به مرور زمان کاهش یابد یعنی بیت کوین باید نرخ کاهشی ایجاد شود. بیت کوین باید تورم پیدا کند – یعنی موجودی در گردش آن افزایش پیدا کند- تا به ماکزیمم تعداد موجودی خود برسد. این مدل صدور و انتشار بیت کوین‌های جدید هم قابل اندازه‌گیری است.

اندازه گیری انتشار بیت کوین های جدید

در مقالات قبلی از آشنایی با ارزهای دیجیتال، در مورد نقش‌هایی که توسط شرکت‌کنندگان مختلف در شبکه بلاکچین انجام می‌شود، توضیح داده شد. یکی از شرکت‌کنندگان اصلی، ماینرها هستند که نقش تعیین‌کننده و مهمی در حفظ کمیابی دارند چون آنها هستند که بیت کوین‌های جدید را وارد جریان در گردش می‌کنند.

توجه به این نکته خیلی مهم است که انتشار بیت کوین‌های جدید روندی قابل پیش‌بینی و آرام دارند و مجددا داده‌های موجود می‌توانند ثابت کنند که این فرآیند طبق پیش‌بینی‌ها، در حال انجام است. بنابراین کاربران و سرمایه‌گذاران می‌توانند اعتماد کنند که بیت کوین همان‌طور که در مورد خود تبلیغ کرده بود، کار می‌کند.

در نمودار بخش قبلی به تغییرات مرحله‌ای توجه کنید. این مراحل ۴ ساله را تحت عنوان هاوینگ (Halving) یا نصف شدن می‌شناسند. پس از هر ۲۱۰۰۰۰ بلاک، پاداشی که ماینر‌ها برای استخراج یک بلاک جدید دریافت می‌کنند، نصف می‌شود. ابتدا پاداش‌ها با ۵۰ بیت کوین شروع شد و پس از آن، ۴ هاوینگ موفق داشت که آخرین هاوینگ در ۲۲ می ۲۰۲۰ (۲ خرداد ۱۳۹۹) انجام شد – در حال حاضر پاداش ماینر برای استخراج یک بلاک جدید، 6.25 بیت کوین است.

اگر صدور یا وارد شدن بیت کوین‌های جدید به چرخه گردش همان‌طور که برنامه‌ریزی شده است پیش برود، در این صورت تمام موجودی طبق زمان‌بندی پیش‌بینی شده منتشر شده و بیت کوین به کمیابی دیجیتال دست می‌یابد. در آن زمان، ماینرها فقط از کارمزد تراکنش‌ها پاداش دریافت می‌کنند چون هیچ بلاک جدیدی برای استخراج وجود ندارد.

بیت کوین های گمشده

چند بیت کوین گم شده و دیگر قابل استفاده نیستند؟ امکان ندارد بتوان با قطعیت این مقدار را مشخص کرد اما تخمین‌ها نشان می‌دهد که چیزی حدود ۲۰ درصد از موجودی کل بیت کوین‌ها، گم شده‌اند. این یعنی اندازه واقعی کمیابی بیت کوین یا کوین‌های قابل استفاده، احتمالا ۸۰ درصد از کوین‌هایی است که باید استخراج می‌شدند.

کوین های ساتوشی

احتمالا بگویید که آن ۱۰۰۰۰۰۰ بیت کوینی که تخمین زده می‌شود که توسط ساتوشی استخراج شده‌اند هم غیرقابل استفاده هستند و باید از موجودی کل کم کنید. اما این موضوع را هم در نظر بگیرید که چون این بیت کوین‌ها تا به حال جا به جا نشده‌اند، دلیل نمی‌شود که در آینده هم این اتفاق رخ ندهد.

بیت کوین های توقیف شده

نمونه‌هایی وجود دارند که برخی از آدرس‌های بیت کوین در لیست سیاه قرار گرفته‌اند. دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا برخی از آدرس‌های خاص که به کیفرخواست‌های مجرمانه مرتبط بودند را در لیست سیاه قرار داد و آنها را غیرقابل استفاده کرد. این آدرس‌ها به کره شمالی و چین تعلق داشتند که اقدام به هک یا کلاه‌برداری کرده بودند اما می‌توانستند باعث اتفاقات بدتری هم بشوند. آن آدرس‌ها و موجودی بلوکه شده در آنها تنها با ریسک بسیار بالا قابل استفاده هستند.

امنیت و هش ریت

هیچ نکته منفی در مورد پول کمیاب وجود ندارد که نشانه ناامنی آن باشد. نقشی که ماینرها در شبکه ایفا می‌کنند فقط انتشار بیت کوین‌های جدید نیست بلکه امنیت شبکه را هم تامین می‌کنند و این امنیت را هم می‌توان به شیوه‌ای مستند و عینی اندازه‌گیری کرد. امنیت فاکتور بسیار مهم و تعیین‌کننده‌ای است و با نام هش ریت (Hash Rate) شناخته می‌شود.

هش ریت قدرت محاسباتی تخمین زده شده مورد نیاز برای استخراج در یک دوره زمانی ۲۴ ساعته است. با توجه به این که بیت کوین با مدل تشویقی کار می‌کند، میزان انرژی که ماینر صرف می‌کند باید کمتر یا برابر با پاداش تعیین‌شده برای کار یا انرژی صرف شده برای استخراج باشد – نرخ‌ها به ارز فیات تبدیل می‌شوند – در غیر این صورت آنها در استخراج مشارکت نخواهند کرد.

برای این که بیت کوین با اختلال مواجه شود و تراکنش‌های اشتباه به بلاک‌ها معرفی شوند، باید بتوانید حداقل ۵۱ درصد از قدرت استخراج را در اختیار داشته باشید. بنابراین هرچه هش ریت بالاتر برود، اختلال ایجاد کردن در بیت کوین سخت‌تر شده و بنابراین امنیت آن هم بیشتر می‌شود. وب‌سایت Blockchain.com نشان می‌دهد که نرخ هش بیت کوین در طول زمان افزایش یافته است. برای نشان دادن اهمیت امنیت در سلامت بیت کوین، باید بدانید که هش ریت ارتباط نزدیکی با قیمت دارد.

اندازه گیری میزان استفاده از بیت کوین

با مشخص شدن میزان کمیابی و امنیت بیت کوین حالا می‌توانیم کارامدی آن را به عنوان یک پول ارزشمند اندازه بگیریم. البته تا وقتی ندانیم که آیا کسی واقعا از بیت کوین استفاده می‌کند یا نه، بی‌معنا و غیرقابل استفاده هستند. با توجه به ماهیت اوپن سورس بودن بلاکچین بیت کوین، می‌توانیم به تعدادی از معیارهای سنجش کاربردهای مفید بیت کوین، دسترسی داشته باشیم.

تعداد آدرس های موجود در بلاکچین

این یک مقیاس خام از تعداد نقاط مرجع یکتا در بلاکچین بیت کوین است که ارسال و دریافت ارز به آنها قابل انجام است. نباید این تعداد را با کاربران واقعی اشتباه گرفت چون ایجاد کردن آدرس بیت کوین هیچ هزینه‌ای ندارد و یک کاربر می‌تواند چند آدرس داشته باشد.

تعداد تراکنش ها در هر روز

این معیار معنادارتر است چون فعالیت واقعی را اندازه‌گیری می‌کند گرچه مشخص نمی‌کند که این فعالیت مربوط به کدام یک از فعالیت‌های ارسال یا دریافت بوده است.

میانگین ارزش تراکنش ها در روز

اگر میانگین ارزش تراکنش‌ها افزایش یابد نشان می‌دهد که اعتماد به شبکه افزایش یافته است.

تعداد UTXO ها

آنچه که پس از ارسال یا دریافت بیت کوین باقی می‌ماند UTXO نام دارد. این معیار یک مقدار خالص و دقیق از مجموع آدرس‌هایی که هیچ میزانی از بیت کوین در آنها وجود ندارد، ارائه می‌دهد.

معیارهای بالا در واقع فقط اطلاعات سطحی از این که آیا شبکه بیت کوین مورد استفاده قرار می‌گیرد یا استفاده از آن در حال افزایش است یا خیر، در اختیار ما قرار می‌دهد.

برای مثال اگر فکر می‌کنید که موجودی داشتن در یک آدرس، معیار خیلی خوبی از اعتماد به شبکه است، می‌توانید نگاهی به تعداد UTXO‌هایی که مدت‌ها است تغییری نکرده‌اند، بی‌اندازید. همین شرایط برای جریان ارسال و دریافت بیت کوین از کیف پول‌ها به صرافی‌ها و بالعکس‌ که نشان‌دهنده ذخیره کردن یا آماده‌شدن برای فروش است هم صدق می‌کند. در این مورد هم اندازه تراکنش‌ها شاید مهم باشد و همچنین فعالیت نهنگ‌ها – خرید/ فروش/ جابه‌جایی – می‌تواند اطلاعات بیشتری به ما بدهد.

بررسی معیارهای عمیق تر و آن چین

معیارهایی که در بالا معرفی شدند شامل نمونه‌هایی است که بیش از همه مورد استفاده قرار می‌گیرند و همه به رایگان می‌توانند از آنها استفاده کنند و در مورد بیت کوین یا هر بلاکچین اوپن سورس دیگری، اطلاعات کسب کنند. اما در حوزه معیارهای قدرتمند سنجش سلامت بیت کوین، این‌ها فقط نوک کوه یخ هستند.

برای آن دسته از کاربرانی که واقعا می‌خواهند بیشتر در داده‌ها کندوکاو کنند، می‌توانند یک نود اجرا کرده و به منبع داده‌ها دسترسی پیدا کنند که به آن تحلیل آن چین (on-chain) گفته می‌شود. همچنین می‌توانید بیشترین استفاده را از حجم اطلاعات منتشر شده در توییتر، ردیت، تلگرام و سایر منابع اینترنتی مانند بخش قیمت ارزهای دیجیتال ایران بروکر داشته باشید و حتی با استفاده از ابزارهای اختصاصی، احساسات موجود پیرامون یک ارز و شبکه را تحلیل کنید.

نکته مهم این است که تست واقعی یک ارز دیجیتال هیچ ربطی به میزان باحال یا هوشمندانه بود یک وب‌سایت، اپلیکیشن یا ICO، تعصبات میان طرفداران آن ارز یا جایگاه افرادی که آن را تبلیغ و معرفی می‌کنند، ندارد. بلکه شامل سنجش‌های مستند از میزان توانایی آنها در حل مشکلات در دنیای واقعی – در مورد بیت کوین، ایجاد یک پول دیجیتال کمیاب و امن –  و کاربرانی است که واقعا آن شبکه و ارز را مورد آزمایش قرار می‌دهند.