قرارداد هوشمند چیست؟ | چگونه یک قرارداد هوشمند را بخوانیم؟

قرارداد هوشمند در واقع دنباله‌ای از اعداد و حروف است که فرایند اجرای تراکنش‌ها را روی بلاکچین بدون دخالت واسطه‌ها انجام می‌دهد. به‌محض اینکه شرایط از پیش تعریف‌شده در قرارداد فراهم شود، عملیات موردنظر به‌صورت خودکار انجام شده و تراکنش ثبت می‌شود. این تراکنش‌ها شفاف، قابل ردیابی و غیرقابل بازگشت هستند. اما چگونه می‌توان از صحت و امنیت این قراردادها اطمینان حاصل کرد؟ درک ساختار و نحوه عملکرد قراردادهای هوشمند، گامی مهم در استفاده مطمئن از فناوری بلاکچین برای سرمایه‌گذاران DeFi، توسعه‌دهنده‌ها و کاربران پروژه‌های Web3 است.

قرارداد هوشمند به زبان ساده

قرارداد هوشمند (Smart Contract) یک قطعه کد است که روی بلاکچین اجرا می‌شود و شرایط یک توافق یا تراکنش را به‌صورت خودکار بررسی و اجرا می‌کند. این قراردادها وقتی فعال می‌شوند که شروط از پیش تعیین‌شده‌ای در شبکه محقق شده باشد. برخلاف قراردادهای سنتی که نیاز به واسطه‌ای مثل وکیل، نهاد حقوقی یا بانک دارند، قراردادهای هوشمند بدون دخالت انسانی و تنها بر اساس کد و منطق برنامه‌نویسی اجرا می‌شوند.

بیشتر بخوانید: بلاکچین چیست؟

برای درک ساده‌تر این مفهوم، به دستگاه فروش خودکار فکر کنید. وقتی مبلغ موردنظر را وارد می‌کنید و دکمه نوشابه را می‌زنید، دستگاه به‌صورت خودکار بررسی می‌کند که آیا مبلغ درست است؟ نوشابه موجود است یا نه؟ و در صورت تأیید، نوشابه را تحویل می‌دهد. در این فرایند هیچ دخالت انسانی وجود ندارد. قرارداد هوشمند نیز دقیقاً به همین شکل عمل می‌کند؛ اگر شرایط مشخص‌شده برقرار باشد، نتیجه از قبل تعیین‌شده اجرا می‌شود.

یک قرارداد هوشمند سه ویژگی کلیدی دارد: خودکاربودن، غیرقابل تغییربودن، قابلیت ردیابی و شفافیت

نیازی به دخالت شخص ثالث نیست؛ کدها خودشان عمل می‌کنند. بعد از ثبت روی بلاکچین، هیچ‌کس نمی‌تواند کد را دستکاری کند. همه چیز در بلاکچین ثبت می‌شود و برای همه قابل مشاهده است. این ویژگی‌ها باعث شده‌اند قراردادهای هوشمند نه فقط در صنعت ارزهای دیجیتال، بلکه در صنایع مختلفی مانند بیمه، زنجیره تأمین، رأی‌گیری دیجیتال و حتی سیستم‌های هویتی کاربرد پیدا کنند.

چرا قراردادهای هوشمند مهم هستند؟

• حذف واسطه‌ها
• اجرای خودکار و بدون خطا
• افزایش شفافیت و قابلیت پیگیری
• اعتماد بدون نیاز به اعتماد
• صرفه‌جویی در زمان و هزینه

قراردادهای هوشمند به‌عنوان یکی از ستون‌های اصلی فناوری بلاکچین، تحولی بنیادین را در نحوه اجرای توافق‌ها و تراکنش‌ها ایجاد کرده‌اند. اهمیت این نوع قراردادها از آن‌جا ناشی می‌شود که می‌توانند بدون نیاز به اعتماد به طرف مقابل، توافق‌ها را به شکلی دقیق، خودکار و ایمن اجرا کنند. در ادامه، دلایلی را بررسی می‌کنیم که نشان می‌دهند چرا قراردادهای هوشمند برای آینده تعاملات دیجیتال حیاتی هستند:

حذف واسطه ها

یکی از مهم‌ترین مزایای قراردادهای هوشمند، حذف نهادهای واسطه، مانند بانک‌ها، دفاتر اسناد رسمی یا شرکت‌های پرداخت است. این ویژگی باعث کاهش هزینه‌ها، حذف تأخیرهای اضافی و افزایش بهره‌وری در انجام تراکنش‌ها می‌شود.

اجرای خودکار و بدون خطا

قرارداد هوشمند دقیقاً بر اساس کد برنامه‌نویسی‌شده عمل می‌کند؛ نه بیشتر و نه کمتر. این ویژگی احتمال بروز خطای انسانی یا تفسیرهای متناقض از مفاد قرارداد را نزدیک به صفر می‌کند؛ بنابراین، اطمینان از اجرای دقیق مفاد توافق بدون دخالت یا تأخیر تضمین می‌شود.

افزایش شفافیت و قابلیت پیگیری

تمام فرایندهای انجام‌شده در قرارداد هوشمند روی بلاکچین ثبت می‌شوند؛ این یعنی همه چیز قابل پیگیری است و هیچ‌کس نمی‌تواند محتوای تراکنش را مخفی یا بعداً تغییر دهد. این شفافیت به‌ویژه در صنایع حساس مانند امور مالی، دولتی و زنجیره تأمین اهمیت زیادی دارد.

اعتماد بدون نیاز به اعتماد

در قراردادهای سنتی، اعتبار طرفین نقش تعیین‌کننده‌ای دارد و از نهادهای ثالث برای ایجاد اعتماد استفاده می‌شوند. اما در قراردادهای هوشمند، نیازی به اعتماد به فرد یا نهاد خاصی نیست. کد، منبع اعتماد است. این ویژگی راه را برای همکاری‌های بین‌المللی، بدون نیاز به شناخت قبلی بین طرفین، باز می‌کند.

صرفه جویی در زمان و هزینه

با خودکارسازی فرایندها، زمان اجرای قراردادها کاهش چشم‌گیری پیدا می‌کند و هزینه‌های مرتبط با فرایندهای قانونی یا اجرایی حذف می‌شوند. این صرفه‌جویی، قراردادهای هوشمند را برای کسب‌وکارها و پروژه‌های استارتاپی بسیار جذاب کرده است.

مزایا و معایب قرارداد هوشمند

مزایای قرارداد هوشمند

قراردادهای هوشمند نه‌تنها یک ابزار فناورانه، بلکه ابزاری برای تحول کسب‌وکارها و مدل‌های تعامل انسانی هستند. در این بخش، به مزایایی می‌پردازیم که مستقیماً بر زندگی، فرآیندهای تجاری، و آینده تعاملات دیجیتال تأثیر می‌گذارند:

• کاهش هزینه‌های عملیاتی: با حذف واسطه‌ها، ساده‌سازی فرایندها و خودکارسازی اجرای قرارداد، بسیاری از هزینه‌های حقوقی، بانکی و اجرایی به‌طور کامل حذف می‌شود یا بسیار کاهش می‌یابد. برای شرکت‌ها، این ویژگی یعنی افزایش حاشیه سود و برای کاربران، یعنی خدمات ارزان‌تر.
• تسهیل تعاملات جهانی: با قرارداد هوشمند، لازم نیست طرف قرارداد از لحاظ جغرافیایی یا حقوقی در یک کشور باشند. کد به‌جای نهاد حقوقی عمل می‌کند، یعنی امکان عقد قرارداد بین دو شخص در دو سوی دنیا، بدون‌نیاز به اعتماد قبلی یا توافق‌نامه رسمی بین‌المللی وجود دارد.
• افزایش بهره‌وری در صنایع مختلف: از تأمین کالا تا بیمه، قراردادهای هوشمند با حذف مراحل دستی و کاغذبازی، باعث سرعت‌بخشی به عملیات می‌شوند. در حوزه‌هایی مثل زنجیره تأمین یا لجستیک، می‌توان به‌صورت آنی مالکیت کالا را به‌روزرسانی کرد و تاخیرها را به حداقل رساند.
• ارتقاء تجربه کاربری: قراردادهای هوشمند در پروژه‌های دیفای یا اپلیکیشن‌های مبتنی بر بلاکچین، امکان ارائه خدمات مالی بدون بانک را فراهم می‌کنند. کاربران می‌توانند بدون نیاز به نوبت، کاغذبازی یا محدودیت جغرافیایی وام بگیرند، سرمایه‌گذاری کنند یا معامله انجام دهند.
• ایجاد فرصت‌های نو: قرارداد هوشمند پایه‌ای برای اکوسیستم‌هایی مثل NFTها، DAOها (سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز) و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز است. این یعنی کسب‌وکارهایی می‌توانند ایجاد شوند که پیش از این، از نظر فنی یا اقتصادی امکان‌پذیر نبودند.

معایب قرارداد هوشمند

این فناوری هنوز در مرحله بلوغ قرار دارد و با چالش‌هایی روبه‌رو است که نمی‌توان از آن‌ها چشم‌پوشی کرد. آگاهی از این محدودیت‌ها برای درک واقع‌بینانه‌تر از کاربردهای قرارداد هوشمند ضروری است؛ به‌ویژه برای کسب‌وکارهایی که قصد پیاده‌سازی آن را دارند:

• پیچیدگی در طراحی و پیاده‌سازی: قراردادهای هوشمند باید با دقت بالا و بر اساس سناریوهای متنوع نوشته شوند؛ چون بعد از استقرار روی بلاکچین دیگر قابل ویرایش نیستند. کوچک‌ترین خطا در کد می‌تواند منجر به زیان مالی، سوءاستفاده یا از کارافتادن کل سیستم شود.
• نبود چارچوب حقوقی روشن: در بسیاری از کشورها، وضعیت حقوقی قراردادهای هوشمند هنوز مبهم است. اگر اختلافی پیش بیاید، معلوم نیست که آیا مراجع قانونی آن را به‌عنوان قرارداد معتبر تلقی می‌کنند یا نه. این مسئله می‌تواند سرمایه‌گذاران یا کاربران نهادی را دچار تردید کند.
• وابستگی به اوراکل‌ها: برای دسترسی به داده‌های دنیای واقعی، قراردادهای هوشمند به اوراکل‌ها نیاز دارند. اگر این واسطه‌ها نادرست یا فاسد عمل کنند، نتیجه اجرای قرارداد نیز نادرست خواهد بود. این موضوع باعث ایجاد یک نقطه‌ ضعف متمرکز در ساختاری است که قرار بود غیرمتمرکز باشد.
• مشکل مقیاس‌پذیری: بلاکچین‌هایی مانند اتریوم، درحال‌حاضر محدودیت‌هایی در سرعت و ظرفیت پردازش تراکنش دارند. اجرای تعداد زیادی قرارداد هوشمند می‌تواند باعث افزایش کارمزدها و کاهش سرعت شبکه شود؛ مشکلی که به‌ویژه در پروژه‌های بزرگ و پرکاربر به‌چشم می‌آید.
• عدم امکان تفسیر شرایط پیچیده انسانی: قراردادهای سنتی می‌توانند به شکلی انعطاف‌پذیر مفاهیم مبهم یا انسانی را در نظر بگیرند (مثل رفتار منصفانه یا شرایط اضطراری). اما قراردادهای هوشمند فقط آن چیزی را می‌فهمند که در کد نوشته شده است. این سفت‌وسخت بودن، می‌تواند در برخی سناریوها مشکل‌ساز شود.
• نگرانی‌های امنیتی: اگرچه بلاکچین امن است، اما کد قراردادها می‌تواند حاوی باگ یا آسیب‌پذیری باشد. نمونه‌های متعددی از هک‌های میلیون‌دلاری در تاریخ قراردادهای هوشمند وجود دارد، مثل DAO Hack در سال 2016 که اهمیت ممیزی امنیتی را پررنگ می‌کند.

کاربرد قرارداد هوشمند در دنیای واقعی

• امور مالی غیرمتمرکز (DeFi)
• بیمه
• زنجیره تأمین
• رأی‌گیری دیجیتال
• مدیریت مالکیت دیجیتال (NFT)
• اتوماسیون قراردادهای حقوقی و تجاری

قراردادهای هوشمند فراتر از یک مفهوم تئوری هستند و درحال‌حاضر در صنایع مختلفی استفاده می‌شوند. این فناوری نه‌تنها عملکردهای سنتی را بهینه می‌کند، بلکه امکان خلق مدل‌های کاملاً جدید را نیز فراهم کرده است. در ادامه با مهم‌ترین کاربردهای آن در دنیای واقعی آشنا می‌شویم:

امور مالی غیرمتمرکز (DeFi)

قراردادهای هوشمند ستون فقرات اکوسیستم دیفای هستند. کاربران می‌توانند بدون نیاز به بانک، وام بگیرند، سرمایه‌گذاری کنند یا دارایی دیجیتال معامله کنند. این خدمات در 24 ساعت شبانه‌روز و برای همه در دسترس است و هیچ نهاد مرکزی بر آن نظارت ندارد.

بیشتر بخوانید: دیفای چیست؟

بیمه

در بیمه‌های مبتنی بر قرارداد هوشمند، شرایط بیمه‌نامه به‌صورت کد ثبت می‌شود و در صورت وقوع حادثه (مثلاً تأخیر پرواز یا خسارت کشاورزی)، مبلغ خسارت به‌طور خودکار و بدون نیاز به رسیدگی دستی پرداخت می‌شود.

زنجیره تأمین

قراردادهای هوشمند می‌توانند مالکیت، موقعیت جغرافیایی یا وضعیت سلامت کالاها را در هر مرحله از زنجیره ثبت کنند. این فرایند، باعث افزایش شفافیت، کاهش تقلب و بهبود مدیریت موجودی می‌شود، به‌ویژه در صنایع غذایی و دارویی.

رأی‌گیری و حاکمیت دیجیتال

با قرارداد هوشمند، رأی‌دهی به‌شکلی شفاف، قابل پیگیری و غیرقابل دستکاری اجرا می‌شود. در پروژه‌های DAO، اعضا می‌توانند درباره تصمیمات کلان رأی دهند و اجرای نتایج نیز توسط قراردادها تضمین می‌شود.

مدیریت مالکیت دیجیتال (NFT)

در حوزه NFTها، قرارداد هوشمند تعیین می‌کند چه کسی مالک یک اثر دیجیتال است، چه قوانینی برای فروش یا حق امتیاز آن وجود دارد و چه سهمی از هر فروش باید به خالق اثر بازگردد. این رویکرد، مدل درآمد جدیدی برای هنرمندان و سازندگان محتوا ایجاد کرده است.

بیشتر بخوانید: NFT چیست به زبان ساده

اتوماسیون قراردادهای حقوقی و تجاری

در معاملات پیچیده مثل خرید ملک یا انتقال دارایی، قراردادهای هوشمند می‌توانند شرایط قانونی را در قالب کد پیاده‌سازی کرده و پس از بررسی شروط، مالکیت را به‌طور خودکار منتقل کنند. این روند، هم از خطای انسانی جلوگیری می‌کند و هم صرف زمان را به‌شدت کاهش می‌دهد.

اساسا یک قرارداد هوشمند شبیه به یک الگوریتم است که پس از فعال‌سازی، توسعه‌دهندگان و کاربران آن می‌توانند یک تابع را پردازش یا فعال کنند. هرگونه فعالیت یا تعامل در یک برنامه غیرمتمرکز با استفاده از قراردادهای هوشمند انجام می‌شود؛ از جمله: انتقال توکن‌ها، اجرای معاملات، واریز و برداشت وجه و افزایش نقدینگی. آن‌ها ابزاری هستند که نه‌تنها باعث تسهیل انجام وظایف خاص می‌شوند؛ بلکه وظیفه خودکارسازی یا اتوماسیون را نیز به‌عهده دارند. درنتیجه، خواندن و تفسیر قراردادهای هوشمند یک مهارت بسیار مهم و کاربردی است!

تحلیل اولیه قرارداد هوشمند با ذکر مثال

با مطالعه قرارداد هوشمند درست مانند همه قراردادها، می‌توانید شرایط و ضوابط آن‌ها را درک کنید.

با مراجعه به وب‌سایت اتراسکن (Etherscan) و گیت‌هاب (Github) می‌توان قرارداد هوشمندی را خواند که بر پایه اتریوم نوشته شده باشد. برای مثال در ادامه آموزش مطالعه قرارداد هوشمند یرن فایننس (Yearn Finance) را مشاهده می‌کنید:

نماد Yearn Finance را که YFI است، در نوار جستجو وبسایت اتراسکن تایپ می‌کنیم.

درست در پایین صفحه، فهرستی از تب‌ها که مربوط به قراردادها است نمایش داده می‌شود. در این قسمت می‌توانیم قرارداد اصلی توکن YFI را بخوانیم که شامل مجموعه‌ای از توابع است (همان‌طور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید).

بخش decimal ،governance و totalSupply اطلاعات زیر را ارائه می‌دهد:

• YFI یک توکن با ۱۸ اعشار است.
• YFI یک قرارداد حاکمیتی جداگانه دارد.
• همچنین حداکثر عرضه YFI در انتهای تصویر زیر قابل مشاهده است.

اگر به آدرسی که در قسمت governance ارائه شده مراجعه کنیم، می‌توانیم به بخش خاصی از قرارداد حاکمیتی YFI دسترسی پیدا کنیم که سیستم قفل زمانی (timelock system) نام دارد. قفل زمانی به کاربران امکان می‌دهد تا شرایط مبتنی‌بر زمان را برای انجام یک تراکنش تعیین کنند. یعنی می‌توانند اکنون تراکنش را ایجاد کنند و در یک تاریخ مشخص پرداخت تراکنش را انجام دهند.

همان‌طور که می‌بینید به کمک اتراسکن، علاوه‌بر دسترسی به قراردادهای هوشمند به یک قرارداد حاکمیتی پیشرفته‌تر نیز دسترسی پیدا کرده‌ایم.

در صفحه اختصاص‌داده‌شده به Yearn Vaults، می‌توانیم نحوه عملکرد استراتژی‌های صندوق‌های خودکار را کشف کنیم. به لطف نظرات متعددی که در خطوط کدها اضافه شده است، حتی یک فرد ناآشنا نیز می‌تواند از سازوکار صندوق‌های Yearn سر درآورد.

هدف از تحلیل اولیه قرارداد هوشمند چیست؟

برای پاسخ دقیق به این سوال، ممکن است Yearn مثال خوبی نباشد؛ زیرا پشتیبانان و تیم این توکن بسیار مشهور و ثابت‌شده هستند. اما در یک کلام، کاربر معمولی می‌تواند با مراجعه به پلتفرم‌های ذکرشده، قراردادهای هوشمند را بخواند تا به‌روزرسانی‌های اعلام‌شده در پروژه را با کدهای واقعی آن بررسی کند. اگر یک ویژگی پیاده‌سازی شده باشد اما در صندوق آن یافت نشود، می‌توان با اطمینان اعتبار آن را زیر سوال برد.

اجازه دهید مثال دیگری بیاوریم که اغلب با آن مواجه می‌شویم. احتمالا می‌دانید که امکان مقایسه قراردادهای هوشمند برای کاربران وجود دارد. مشاهده یک کلون که در آن کاربران با کپی‌کردن یک پلتفرم موفق، یک dApp جدید ایجاد می‌کنند نیز همیشه ناخوشایند است. یکی از اهداف این کار مقایسه پروژه‌ها و یافتن نسخه کپی از اصل آن است.

مثلا برای اینکه بفهمیم پروژه جدیدی به نام Rocket Finance (که بسیار شبیه به Yearn Finance است) کدهای رقیب خود را دزدیده، می‌توانیم قراردادهای هوشمند این دو را با یکدیگر مقایسه کنیم. پس یکی از کاربردهای استفاده از این پلتفرم‌ها، خواندن قراردادهای هوشمند و مقایسه آن‌ها برای یافتن کلون‌ها و بررسی ویژگی‌های پروژه‌ها است.

راهنمای جامع تحلیل فنی قرارداد هوشمند (ابزارها، آسیب پذیری‌ها و روش های نوین)

تحلیل قرارداد هوشمند شامل بررسی جنبه‌های فنی و مفهومی است و به دو بخش کلی تقسیم می‌شود: تحلیل مفهومی (درک منطق و جریان تراکنش‌ها) و تحلیل فنی (بررسی کد و امنیت آن). در ادامه، این مراحل را با جزئیات توضیح می‌دهم:

تحلیل مفهومی، درک جریان تراکنش ها

برای تحلیل یک قرارداد هوشمند، نیازی به تسلط کامل بر برنامه‌نویسی نیست. تمرکز اصلی در این مرحله، درک جریان تراکنش‌ها و شناسایی طرف‌های درگیر است. با بررسی آدرس‌های دخیل در تراکنش و حرکت توکن‌ها، می‌توان منطق قرارداد را درک کرد. برای مثال:

• آدرس‌ها: در یک قرارداد هوشمند، آدرس‌ها نشان‌دهنده طرف‌های معامله (مانند سرمایه‌گذار یا شرکت) هستند. آدرس قرارداد معمولاً با آدرس سازنده آن یا آدرس فردی که قرارداد را اجرا می‌کند، متفاوت است.
• حرکت توکن‌ها: در قراردادهای مربوط به ایجاد توکن یا معامله، باید بررسی شود که توکن‌ها از کجا (مثلاً آدرس صفر یا Null Address) تولید شده و به کدام آدرس‌ها منتقل می‌شوند. برای نمونه، در ایجاد توکن، سرمایه‌گذاران وجه را به قرارداد ارسال می‌کنند و توکن‌های جدید از آدرس صفر دریافت می‌کنند.
• شرایط اجرا: قراردادهای هوشمند معمولاً از ساختار «اگر/آنگاه» (If/Then) استفاده می‌کنند. مثلاً، اگر سرمایه‌گذاری به حد نصاب برسد، توکن‌ها صادر می‌شوند؛ در غیر این صورت وجه به سرمایه‌گذاران بازگردانده می‌شود.

این مرحله به شما کمک می‌کند تا بدون نیاز به دانش عمیق کدنویسی، منطق کلی قرارداد را ارزیابی کنید. برای مثال، در تبدیل توکن‌ها (مانند استفاده از Uniswap)، قرارداد به‌عنوان یک کارگزار عمل می‌کند و توکن‌ها را بین دو طرف جابه‌جا می‌کند.

تحلیل فنی، بررسی کد و امنیت

تحلیل فنی نیازمند استفاده از ابزارهای تخصصی برای بررسی کد قرارداد و شناسایی آسیب‌پذیری‌ها است. مراحل اصلی این بخش عبارت‌اند از:

استفاده از ابزارهای تحلیل استاتیک

ابزارهای تحلیل استاتیک کد را بدون اجرا بررسی می‌کنند و به شناسایی خطاها و آسیب‌پذیری‌های شدید کمک می‌کنند. برخی از ابزارهای پیشنهادی عبارت‌اند از:

• Slither: این ابزار کد سالیدیتی (Solidity) را تحلیل کرده و آسیب‌پذیری‌هایی مانند Reentrancy (حمله‌ای که هکر می‌تواند چندین بار تابع را فراخوانی کند) یا مشکلات بهینه‌سازی گس را شناسایی می‌کند. Slither گزارش‌هایی با نرخ خطای پایین ارائه می‌دهد و با سیستم‌های CI/CD ادغام می‌شود.
• Solhint: به بررسی انطباق کد با استانداردهای برنامه‌نویسی می‌پردازد و هشدارهایی درباره استفاده از روش‌های منسوخ (مثل تابع suicide) یا عدم تعیین دسترسی متغیرها ارائه می‌دهد.
• Aderyn: ابزاری مبتنی بر Rust که با تحلیل سریع و دقیق، خطاها را در قالب گزارش‌های خوانا ارائه می‌کند.

تحلیل دینامیک و شبیه‌سازی

شامل اجرای قرارداد در محیط شبیه‌سازی‌شده برای بررسی رفتار آن است تا ببینید قرارداد در شرایط واقعی چگونه عمل می‌کند و آیا به‌‎درستی به ورودی‌های مختلف پاسخ می‌دهد یا خیر. ابزارهایی مانند:

• Manticore: با اجرای نمادین (Symbolic Execution)، تمام مسیرهای ممکن اجرای قرارداد را بررسی می‌کند تا آسیب‌پذیری‌های پیچیده را کشف کند.
• Echidna و Medusa: این ابزارهای فازینگ (Fuzzing) داده‌های تصادفی را به قرارداد وارد می‌کنند تا رفتارهای غیرمنتظره را شناسایی کنند.
• Tenderly: امکان شبیه‌سازی تراکنش‌ها را با درنظرگرفتن هزینه‌های واقعی گس فراهم می‌کند.

شناسایی آسیب‌پذیری‌های رایج

• Reentrancy: حالتی که یک تابع قبل از تکمیل اجرای خود، دوباره فراخوانی می‌شود و می‌تواند موجودی را دستکاری کند.
• سرریز عددی (Overflow): خطایی که در آن مقادیر عددی از حد مجاز فراتر می‌روند.
• مشکلات گس: استفاده ناکارآمد از گس که هزینه تراکنش‌ها را افزایش می‌دهد.
• عدم تعیین دسترسی: متغیرها یا توابعی که به اشتباه عمومی تعریف شده‌اند و ممکن است توسط افراد غیرمجاز استفاده شوند.

بررسی نمونه های عملی

برای درک بهتر، دو نمونه عملی از تحلیل قرارداد هوشمند را مرور می‌کنیم:

• ایجاد توکن: فرض کنید شرکتی می‌خواهد توکن جدیدی روی بلاکچین اتریوم منتشر کند. قرارداد هوشمند باید سرمایه را از سرمایه‌گذاران جمع‌آوری کرده و توکن‌ها را از آدرس صفر به آن‌ها تخصیص دهد. تحلیل این قرارداد شامل بررسی آدرس‌های درگیر، شرایط صدور توکن (مثلاً حداقل سرمایه) و هزینه گس (مثلاً 0.0829 اتر) است.
• مبادله توکن: در مبادله توکن از طریق قراردادهایی مثل یونی سواپ، باید اطمینان حاصل کنید که قرارداد به‌درستی توکن‌ها را جابه‌جا می‌کند و از آسیب‌پذیری‌هایی مثل Reentrancy در امان است. ابزارهای فازینگ می‌توانند رفتار قرارداد را در برابر ورودی‌های غیرمنتظره تست کنند.

بهتر است از ترکیبی از ابزارهای استاتیک، دینامیک و شبیه‌سازی استفاده کنید تا پوشش کاملی از آسیب‌پذیری‌ها داشته باشید. اگر زمان یا تخصص کافی ندارید، می‌توانید از خدمات تحلیل حرفه‌ای استفاده کنید. ابزارهای تحلیل به‌سرعت در حال پیشرفت‌اند؛ بنابراین باید با آخرین نسخه‌ها و روش‌ها آشنا باشید.

کلام پایانی | قرارداد هوشمند چیست و چگونه قرارداد هوشمند را بخوانیم؟

قرارداد هوشمند (Smart Contract) یک قطعه کد است که روی بلاکچین اجرا می‌شود و شرایط یک توافق یا تراکنش را به‌صورت خودکار بررسی و اجرا می‌کند. خودکاربودن، غیرقابل تغییربودن، قابلیت ردیابی و شفافیت، سه ویژگی کلیدی و مهم قراردادهای هوشمند است. همین ویژگی‌ها باعث شده که حتی در دنیای واقعی هم کاربرد داشته باشد، مانند بیمه، زنجیره تأمین و رأی‌گیری دیجیتال.

تحلیل و خواندن قرارداد هوشمند به شما کمک می‌کند تا شرایط و ضوابط آن‌ها را درک کنیدر این راستا باید از ابزارها و پلتفرم‌هایی که به ما در خواندن آن‌ها کمک می‌کنند استفاده کنیم؛ مانند اتر اسکن که روش استفاده از آن در مقاله ذکر شد. هدف از خواندن قرارداد هوشمند این است اعتبارسنجی قراردادها، مقایسه قراردادها با یکدیگر جهت پیدا کردن نسخه اصلی از کلون و بررسی ویژگی پروژه‌ها است.