لیکویید شدن یکی از تلخ‌ترین اتفاقاتی است که می‌توانید در بازار ارز دیجیتال تجربه کنید. لیکویید یا «تسویه حساب اجباری» زمانی رخ می‌دهد که معامله‌گر نتواند وثیقه (مارجین) مورد نیاز برای پوشش ضرر و زیان‌های خود در بازار فیوچرز یا مارجین را تامین کند. در این مقاله ضمن بررسی مفهوم لیکویید شدن در ارز دیجیتال، با انواع آن آشنا خواهیم شد و در آخر راه‌هایی برای جلوگیری از لیکویید شدن را بیان خواهیم کرد. همراه ایران بروکر باشید.
معنی لیکویید شدن در ارز دیجیتال چیست؟
زمانی که مقدار ضرر شما در یک معامله بیشتر از مقدار وثیقه حساب شما یا همان مارجین شود، صرافی به طور خودکار حساب شما را تسویه و شما را لیکویید می‌کند.
لیکویید یا تسویه حساب به فرآیند فروش وثیقه سرمایه‌گذار به منظور به حداقل رساندن ضرر، به ویژه در هنگام سقوط بازار، اشاره دارد. اما در فضای ارزهای دیجیتال، اصطلاح لیکویید شدن (Liquidation) عمدتاً برای توصیف تسویه حساب اجباری پوزیشن (Position) یک معامله‌گر به دلیل ناکافی بودن وثیقه (مارجین) وی استفاده می‌شود.
این اتفاق زمانی می‌افتد که آنها نتوانند مارجین (وثیقه) مورد نیاز برای معامله اهرمی خود را تامین کنند. زمانی که قیمت دارایی پایه (مثلاً BTC) به طور ناگهانی کاهش می‌یابد، به نقطه‌ای می‌رسد که وثیقه شما دیگر پاسخ‌گوی ضررهای شما نیست؛ بنابراین کل وثیقه شما به فروش می‌رسد و معامله شما به اجبار تسویه می‌شود.
در این سناریو، صرافی به طور خودکار پوزیشن شما را می‌بندد و در نتیجه دچار ضرر می‌شوید. شدت این ضرر به مارجین اولیه و میزان کاهش قیمت بستگی دارد. در برخی مواقع نیز می‌تواند منجر به از دست دادن کل سرمایه شما شود.
پس در حالی که استفاده از اهرم (Leverage) برای افزایش مبلغ معامله می‌تواند سود بالقوه شما را چند برابر کند، اما ریسک بسیاری زیادی هم به همراه دارد. اگر قیمت خلاف جهت پیش‌بینی شما حرکت کند، ممکن است در نقطه‌ای کل سرمایه خود را از دست بدهید.
لیکویید را می‌توان به لیکویید جزئی و لیکویید کامل تقسیم‌بندی کرد:
- لیکویید جزئی: در این حالت صرافی در ابتدا بخشی از پوزیشن شما را می‌بندد تا اندازه معامله و اهرم (Leverage)استفاده شده توسط شما را کاهش دهد.
- لیکویید کامل: در این حالت کل پوزشن شما بسته شده و کل مبلغ معامله و مارجین خود را از دست می‌دهید.
گفتنی است، تسویه حساب اجباری می‌تواند هم در بازار فیوچرز و هم در بازار مارجین رخ دهد.
معاملات مارجین چیست؟
معاملات مارجین فرآیند قرض گرفتن پول از یک صرافی یا بروکر برای معامله حجم بیشتری از یک ارز دیجیتال است. این می‌تواند قدرت خرید (یا اهرم) بیشتری را برای معامله‌گر فراهم کند و سود بالقوه او را افزایش دهد؛ به عبارت دیگر، اهرم به معنای قرض گرفتن وجوه برای ورود به یک معامله بزرگتر از حالت عادی است. با این حال، این روش ریسک بیشتری نیز به همراه دارد، زیرا پوزیشن شما ممکن است در صورت حرکت قیمت خلاف جهت شما، به سرعت تسویه شود.
برای ورود به یک معامله یا پوزیشن (Position) در بازار مارجین، صرافی از شما می‌خواهد که مقدار مشخصی رمزارز (مارجین اولیه یا initial margin) را به عنوان وثیقه قرار دهید. این وجه به بیمه کردن وام‌دهنده (صرافی) در صورت ضرر شما در معامله کمک می‌کند. یک وثیقه دیگر هم داریم که تحت عنوان وثیقه نگهداری maintenance margin)) شناخته می‌شود و به عنوان حداقل وثیقه مورد نیاز برای حفظ یک پوزیشن استفاده می‌شود.
اهرم یا لوریج شما با استفاده از مقدار وجوهی که می‌توانید از صرافی قرض بگیرید نسبت به مارجین اولیه شما محاسبه می‌شود. بیایید یک مثال ساده بزنیم. اگر با مارجین اولیه ۱۰۰۰ دلاری و اهرم ۱۰ برابری شروع به کار کنید، به این معنی است که ۹۰۰۰ دلار قرض گرفته‌اید تا پوزیشن خود را از ۱۰۰۰ دلار به ۱۰۰۰۰ دلار افزایش دهید.
میزان اهرم پتانسیل یک پوزیشن برای کسب سود یا ضرر را تعیین می‌کند. اگر در مثال بالا فرض بگیریم که از اهرم ۱۰ برابری (10x) استفاده کردید، در صورتی که قیمت دارایی پایه ۵ درصد افزایش یابد، ۵۰۰ دلار (یا ۵ درصد از ۱۰۰۰۰ دلار) سود به دست می‌آورید؛ یعنی با تنها ۵ درصد افزایش قیمت، ۵۰ درصد سود از مارجین اولیه ۱۰۰۰ دلاری خود کسب کرده‌اید.
اما ارزهای دیجیتال به شدت نوسان دارند و قیمت دارایی پایه ممکن است در یک لحظه سقوط کند. در مثال بالا، با کاهش ۵ درصدی قیمت دارایی پایه، ۵۰۰ دلار یا ۵۰ درصد مارجین اولیه خود را از دست خواهید داد که به معنای ۵۰ درصد ضرر است.
فرمول محاسبه میزان سود یا زیان هنگام استفاده از اهرم ساده است:
مارجین اولیه × (درصد تغییر قیمت × اهرم) = سود یا زیان
یک نکته مهم در مورد معاملات مارجین: هنگام تسویه حساب یا لیکویید، پوزیشن شما همیشه با قیمت فعلی (Market Price) بازار بسته می‌شود. ضررهای شما به نسبت پوزیشن اهرمی شما بزرگ می‌شود؛ به عبارت دیگر، اگر ۱۰۰۰ دلار از پوزیشن باز ۱۰۰۰۰ دلاری را از دست بدهید، کل مارجین اولیه خود را از دست داده‌اید. آگاهی از این خطرات قبل از قرض گرفتن پول برای معامله ارزهای دیجیتال بسیار مهم است.
لیکویید شدن در ارز دیجیتال چگونه اتفاق می‌افتد؟
مارجین تریدینگ یکی از روش‌های پر ریسک در ترید است که به‌وسیله‌ی آن می‌توان با چند برابر سرمایه‌ی واقعی به معامله پرداخت.
تسویه حساب اجباری زمانی اتفاق می‌افتد که یک صرافی یا بروکر معامله یک تریدر را می‌بندد زیرا دیگر نمی‌تواند وثیقه مورد نیاز (مارجین) را برآورده کند. مارجین یا وثیقه درصدی از کل مبلغ معامله است که باید برای باز کردن و حفظ یک معامله نزد صرافی سپرده شود.
نکته: مارجین در بازار ارز دیجیتال به حداقل مقدار دارایی اشاره دارد که یک معامله‌گر باید در حساب خود داشته باشد تا بتواند معامله اهرمی را باز و حفظ کند. اگر موجودی حساب کمتر از سطح وثیقه یا مارجین مورد نیاز باشد، معامله‌گر ممکن است یک اخطار (مارجین کال) دریافت کند و از او خواسته شود که وثیقه اضافی را برای حفظ پوزیشن خود واریز کند.
هنگامی که حساب مارجین یک معامله‌گر به زیر سطح توافق شده کاهش می‌یابد، معاملات به طور خودکار تسویه می‌شوند. هنگامی که پوزیشن اهرمی شما به آستانه تسویه حساب (Liquidation Price) می‌رسد، با یک اخطار وثیقه یا مارجین کال ((margin call مواجه می‌شوید، به این معنی که باید وثیقه بیشتری به حساب خود اضافه کنید.
در این مرحله، دو گزینه دارید: یا می‌توانید به وثیقه خود اضافه کنید یا صرافی به طور خودکار معامله شما را تسویه می‌کند.
در مثال قبلی، با مارجین اولیه ۱۰۰۰ دلاری، فرض کنید با اهرم ۱۰ برابری وارد یک معامله شده‌اید، به این معنی که اندازه معامله یا پوزیشن شما اکنون ۱۰۰۰۰ دلار است، یعنی ۱۰۰۰ دلار پول خودتان و ۹۰۰۰ دلار قرض گرفته شده از صرافی.
فرض کنید قیمت بیت کوین ۱۰ درصد کاهش یافته است. پوزیشن شما اکنون ۹۰۰۰ دلار ارزش دارد. در صورت ادامه کاهش قیمت بیت کوین و افزایش ضرر شما، این ضرر روی وجوه قرض گرفته شده از صرافی اعمال می‌شود. برای جلوگیری از ضرر سرمایه قرض گرفته شده، صرافی پوزیشن شما را تسویه حساب می‌کند. موقعیت شما بسته می‌شود و سرمایه اولیه ۱۰۰۰ دلاری شما از بین می‌رود.
اما این تمام ماجرا نیست. صرافی‌ها معمولاً یک کارمزد تسویه حساب نیز از شما دریافت می‌کنند. هدف این است که معامله‌گران را تشویق کند تا موقعیت‌های خود را قبل از لیکویید خودکار ببندند.
یک نکته مهم که باید بدانید این است که اهرم دو طرفه است. اهرم بزرگتر زمانی که معامله خوب پیش می‌رود، سود بیشتری برای شما به ارمغان می‌آورد، اما تنها یک حرکت منفی جزئی ممکن است پوزیشن شما را لیکویید کند. برای مثال، در یک پوزیشن لانگ (Long) با اهرم ۵۰ برابری، تنها یک کاهش قیمت ۲ درصدی به لیکویید شدن شما منجر می‌شود.
قیمت لیکویید چیست؟
قیمت لیکویید نقطه‌ای است که معامله شما به طور خودکار بسته می‌شود. چند عامل بر «قیمت لیکویید» تأثیر می‌گذارند که شامل اهرم، میزان مارجین، قیمت ارز دیجیتال و مانده حساب می‌شود. قیمت لیکویید یا تسویه حساب را صرافی‌ها برای شما محاسبه می‌کنند که ممکن است میانگینی از قیمت لیکویید چندین صرافی بزرگ باشد.
هنگامی که قیمت ارز دیجیتال شما از آستانه قیمت لیکویید عبور می‌کند، فرآیند تسویه حساب یا لیکویید را آغاز می‌نماید. قیمت رمزارزها دائماً در حال تغییر است، بنابراین اینکه از آخرین اتفاقات و اخبار مطلع باشید مهم است. در غیر این صورت، ممکن است به طور خودکار با ضرر لیکویید مواجه شوید.
مثال‌هایی از لیکویید شدن بیت کوین
یک تریدر ممکن است برای پوشش یک پوزیشن شورت (Short) یا برای برآورده کردن سایر تعهدات مالی نیاز به نقد کردن بیت کوین خود داشته باشد. در این صورت، تریدر معمولاً بیت کوین خود را با قیمت فعلی بازار (Market Price) می‌فروشد، صرف نظر از اینکه بالاتر یا پایین‌تر از قیمت خرید او باشد. با این حال، در برخی موارد، ممکن است تریدر مجبور شود بیت کوین خود را با قیمتی پایین‌تر از نرخ بازار بفروشد. این ممکن است در نهایت همان قیمت تسویه حساب (لیکویید) شما باشد که معمولاً توسط صرافی تعیین می‌شود.
در اوایل ژانویه، زمانی که بیت کوین زیر ۴۳ هزار دلار سقوط کرد، بیش از ۸۱۲ میلیون دلار قرارداد فیوچرز بیت کوین لیکویید یا تسویه شد و تریدرهای لانگ (Long) ضررهای سنگینی را تجربه کردند.
لازم به ذکر است که قیمت لیکویید بسته به شرایط فعلی بازار می‌تواند در هر لحظه تغییر کند؛ بنابراین اگر قصد فروش بیت کوین خود را دارید، همیشه بهتر است قبل از تصمیم گیری نهایی، آخرین قیمت لیکویید را بررسی کنید.
1لیکویید شدن در بازار ارز دیجیتال به دلیلی نوسانات بیشتر این بازار، نسبت به به سایر بازارهای مالی بیشتر اتفاق میفتد.
تفاوت بین لیکویید اجباری و لیکویید عادی
اصطلاح لیکویید یا «تسویه حساب» به معنای تبدیل دارایی‌ها به پول نقد است. تسویه حساب اجباری در معاملات کریپتو به تبدیل اجباری رمزارزهای شما به پول نقد یا معادل‌های نقدی (مانند استیبل کوین‌ها) اشاره دارد. همانطور که گفتیم، تسویه حساب اجباری زمانی اتفاق می‌افتد که یک تریدر نتواند وثیقه تعیین شده برای یک معامله اهرمی را برآورده کند. هنگامی که این شرط برآورده شد، صرافی به طور خودکار دارایی‌های معامله‌گر را برای پوشش معاملات او می‌فروشد.
تفاوت اصلی بین تسویه حساب عادی و تسویه حساب اجباری این است که در تسویه حساب اجباری، پوزشن‌های معامله‌گر توسط شخص ثالث (مانند صرافی) به طور خودکار بسته می‌شود، در حالی که در تسویه حساب عادی یا اختیاری، خود معامله‌گر باید آنها را ببندد. یک معامله‌گر ممکن است به دلایل مختلفی تصمیم به نقد کردن یک معامله بگیرد.
تفاوت کلیدی دیگر این است که در تسویه حساب اجباری، تمام موقعیت‌ها همزمان بسته می‌شوند، در حالی که در تسویه حساب اختیاری می‌توان آنها را به تدریج بست.
تسویه حساب اجباری از تریدر در برابر متحمل شدن ضرر بیشتر محافظت می‌کند. با این حال، این می‌تواند یک نقطه ضعف نیز باشد، زیرا تمام موقعیت‌ها یا معاملات همزمان بسته می‌شوند که می‌تواند منجر به از دست رفتن فرصت‌ها شود. از سوی دیگر، تسویه حساب عادی به معامله‌گران کنترل بیشتری بر موقعیت‌های خود می‌دهد، زیرا می‌توانند آنها را به تدریج ببندند. با این حال، در این حالت آنها در معرض ضرر بیشتری در صورت حرکت قیمت خلاف جهت پیش‌بینی‌شان هستند.
چگونه از لیکویید شدن در بازار ارز دیجیتال جلوگیری کنیم؟
برای اینکه از لیکویید شدن در معاملات رمزارزها جلوگیری کنید، می‌بایست:
- حتما از حد ضرر استفاده کنید. استفاده از حد ضرر یا استاپ لاس (stop loss) اصلی‌ترین راه برای جلوگیری از لیکویید شدن در معاملات کریپتو است. با قرار دادن حد ضرر خود بالاتر از قیمت لیکویید، ضررهای شما محدود خواهد شد.
- اهرم خود را مدیریت کنید. یکی از عوامل کلیدی تاثیرگذار بر قیمت لیکویید، استفاده از اهرم‌های بیش از اندازه است. بسیار مهم است که مدیریت ریسک کنید و پس از سنجیدن شرایط بازار، اندازه پوزیشن و اهرم خود را انتخاب کنید.
- در طول نوسانات بازار یا عدم قطعیت شدید، برای محافظت از سرمایه خود، به استیبل کوین‌ها روی بیاورید. استیبل کوین ها به دارایی‌های پایداری مانند دلار آمریکا متصل هستند و می‌توانند به کاهش نوسانات بازار کمک کنند.
- گرفتار فومو (Fomo)، کسب سود سریع و معاملات ناگهانی نشوید. به استراتژی معاملاتی و برنامه مدیریت ریسک خود پایبند باشید تا از تصمیمات احساسی خودداری کنید.
- از ابزارها و اندیکاتورهای تحلیل تکنیکال برای تجزیه و تحلیل نمودار قیمت و شناسایی نقاط ورود و خروج استفاده کنید. تحلیل تکنیکال می‌تواند به شما کمک کند تا تصمیمات معاملاتی بهتری بگیرید و خطر غافلگیری از تغییرات ناگهانی قیمت را کاهش دهید.
تعیین درصد ریسک برای جلوگیری از لیکویید
علاوه بر راه‌هایی که در بخش قبل ذکر کردیم، تعیین درصد ریسک نیز می‌تواند به شما در پیشگیری از لیکوییدن شدن کمک کند. این روش مستلزم آن است که تریدرها در مورد مقدار پولی که مایل به تخصیص به معامله هستند تصمیم بگیرند. آنها همچنین باید در مورد درصدی از حساب ترید خود که مایل به ریسک روی آن هستند، تصمیم بگیرند. این بخشی از برنامه مدیریت ریسک است.
به گفته کارشناسان، معامله گران باید تنها 1٪ تا 3٪ از حساب خود را در هر معامله ریسک کنند. اگر آنها فقط 1٪ از حساب خود را به خطر بیندازند، باید 100 معامله متوالی ضرر کنند تا همه سرمایه را از دست بدهند. حتی در بازار پرنوسان ارز دیجیتال، چنین سناریویی بسیار بعید است.
جمع بندی
لیکویید شدن یک پوزیشن معمولاً توسط خود صرافی‌ها انجام می‌شود، به همین دلیل است که این فرآیند تحت عنوان تسویه حساب اجباری شناخته می‌شود. این اتفاق در معاملات اهرمی رایج است، به خصوص زمانی که ریسک لیکویید بسیار زیاد است. لیکویید می تواند منجر به ضررهای سنگینی شود، به همین دلیل است که باید فرآیند لیکویید شدن در بازار ارز دیجیتال را به خوبی درک کنید. البته روش‌هایی برای کاهش ریسک لیکویید وجود دارد، مانند استفاده از سفارش حد ضرر یا استاپ لاس؛ گرچه تا حدودی خسته‌کننده است، اما ارزشش را دارد. حال شما از تجربه خود به ما بگویید، آیا تا به حال لیکویید شدن را تجربه کرده‌اید؟
سوالات متداول
آیا حتی اگر بازار موافق جهت من حرکت کند، ممکن است لیکویید رخ دهد؟
بله، حتی اگر بازار در جهت پوزیشن شما حرکت کند، تسویه حساب ممکن است رخ دهد. این به این دلیل است که لیکویید با کاهش موجودی حساب به زیر سطح وثیقه (مارجین) مورد نیاز و نه جهت بازار آغاز می‌شود. داشتن وثیقه کافی برای پوشش زیان‌های احتمالی فارغ از حرکات قیمت ضروری است.
پس از تسویه حساب اجباری چه اتفاقی می‌افتد؟
پس از لیکویید شدن، وجوه باقی‌مانده در حساب معامله‌گر برای پوشش زیان‌های وارده استفاده می‌شود.
آیا می‌توانم با افزودن وثیقه بیشتر به حساب از لیکویید جلوگیری کنم؟
افزودن وجوه یا وثیقه بیشتر در طول معامله (در صورتی که موجودی حساب شما را بالاتر از سطح مارجین مورد نیاز قرار دهد) می تواند به جلوگیری از لیکویید شدن کمک کند؛ اما افزودن وجوه به حساب پس از لیکویید شدن، هیچ فایده‌ای ندارد.
مارجین کال چیست؟
مارجین کال اخطاری است از سوی صرافی یا بروکر مبنی بر اینکه موجودی حساب معامله‌گر به زیر سطح مارجین مورد نیاز رسیده است. پس از دریافت این اخطار یا باید وثیقه بیشتری به حساب خود اضافه کنید و یا اینکه اهرم خود را کاهش دهید.
آیا می‌توانم ضررهای خود را پس از لیکویید جبران کنم؟
هنگامی که تسویه حساب اجباری اتفاق می‌افتد، امکان بازیابی زیان‌های وارد شده وجود ندارد. با این حال، معامله‌گران می‌توانند از اشتباهات خود درس بگیرند و استراتژی‌هایی مثل حد ضرر را در معاملات آتی پیاده‌سازی کنند.
آیا می‌توانم پس از لیکویید شدن دوباره معامله کنم؟
بله، لیکویید شدن مانع از معامله مجدد شما نمی‌شود. با این حال، ارزیابی مجدد استراتژی معاملاتی، تکنیک‌های مدیریت ریسک و اطمینان از داشتن وجوه کافی قبل از ورود مجدد به بازار بسیار مهم است.
آیا جایگزینی برای معاملات اهرمی برای جلوگیری از خطرات لیکویید وجود دارد؟
بله، تریدرها می‌توانند به جای بازار مارجین یا فیوچرز، در بازار اسپات فعالیت کنند. معاملات اسپات (نقدی) شامل خرید و فروش ارزهای دیجیتال با مالکیت کامل است که خطر لیکویید را از بین می‌برد.
آیا بیمه‌ای در قبال خسارات لیکویید وجود دارد؟
برخی از صرافی‌ها به عنوان بخشی از خدمات خود یا از طریق پلتفرم‌های شخص ثالث، ضررهای لیکویید را بیمه می‌کنند.
نظرات کاربران