هزینه فرصت یکی از مفاهیم بنیادین در حوزه مالی و حتی زندگی روزمره است. تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که با انتخاب یک گزینه، چه گزینه‌هایی را از دست می‌دهید؟ به‌عنوان مثال وقتی تصمیم می‌گیرید تمرکز خود را روی بازار ارز دیجیتال قرار دهید، فرصت تمرکز روی بازار طلا، فارکس و بازار بورس را از خودتان گرفته‌اید. این موضوع در همه جوانب زندگی جریان دارد اما در این مطلب قصد داریم هزینه فرصت را به طور اختصاصی در بازارهای مالی بررسی کنیم و نحوه محاسبه آن را با شما به اشتراک بگذاریم.
شما با آشنایی این مفهوم، می‌توانید رشد مالی بیشتری را تجربه کرده و با عینک دقیق‌تری به دنیای اقتصادی نگاه کنید.
مفهوم هزینه فرصت
مفهوم هزینه فرصت به معنای هزینه‌ای است که شما در نتیجه انتخاب یک گزینه و عدم انتخاب گزینه‌های دیگر، پرداخت می‌کنید. به عبارت دیگر زمانی که شما بین دو راهی گیر کرده و یکی از مسیر‌ها را انتخاب می‌کنید؛ آن مسیری را که به علت عدم انتخاب از دست می‌دهید، هزینه فرصت از دست رفته نام‌گذاری می‌کنند. برای مثال اگر شما تصمیم بگیرید در یک دوره آموزشی شرکت کنید، هزینه فرصت شما شامل هزینه‌هایی مانند هزینه زمان و پولی است که باید برای حضور در این دوره آموزشی بپردازید، و در عوض نمی‌توانید از این منابع در کارهای دیگری استفاده کنید.
توجه کنید هزینه فرصت نه‌تنها عاملی موثر در تصمیمات مصرف‌کنندگان و اشخاص به شمار می‌آید، بلکه توسط بسیاری از کسب و کارها نیز استفاده میشود. بسیاری از کسب و کارهای موفق در تصمیمات خود درباره تولید، مدیریت زمان و تخصیص سرمایه به هزینه فرصت توجه می‌کنند.
این مفهوم در تصمیمات اقتصادی و مالی بسیار مهم است، زیرا به شما توانایی ارزیابی گزینه‌های پیش رویتان را، نسبت به یکدیگر می‌دهد. زمانی که دقیقا بدانید با انتخاب یک گزینه چه امکانات و منابعی را بدست آورده و یا از دست می‌دهید، می‌توانید عاقلانه‌تر مسیرتان را انتخاب کنید. این ارزیابی می‌تواند به شما کمک کند تا تصمیمات بهتری در مورد سرمایه‌گذاری و مدیریت زمان بگیرید.
هزینه فرصت، مقایسه یک انتخاب اقتصادی با بهترین انتخاب بعدی خود است. این مقایسه‌ها بیشتر در حوزه مالی و اقتصادی به وجود می‌آیند. هزینه فرصت سعی می‌کند تأثیر انتخاب یک سرمایه‌گذاری به جای دیگری را، اندازه‌گیری کند.
برای مثال شما مردد هستید که سرمایه‌تان را در بازار فارکس سرمایه‌گذاری کنید و یا از آن برای خرید سهام یکی از شرکت‌های خصوصی استفاده کنید. در اینجا محاسبه هزینه فرصت به کمکتان می‌آید! یعنی شما باید خودتان را در موقعیت‌های مختلف تصور کرده و بهترین راه را انتخاب کنید. به‌طور دقیق‌تر، درنظر بگیرید که با سرمایه‌گذاری در بازار فارکس بعد از چندین سال حدودا چه سودی را بدست آورده و در مقابل آن، با عدم خرید سهام شرکت خصوصی چه سودی را در همان مدت زمان از دست خواهید داد.
البته توجه داشته باشید که مفهوم هزینه فرصت با مفهوم ریسک پذیری سرمایه گذاری متفاوت است. در ادامه تمایز این دو مفهوم گسترده اقتصادی را نیز توضیح می‌دهیم!
تفاوت مفهوم هزینه فرصت و مفهوم ریسک
به‌طور کلی، احتمال منحرف شدن بازده واقعی سرمایه گذاری از بازده پیش بینی شده آن، ریسک گفته میشود. دامنه مفهوم ریسک بسیار گسترده است و حتی شامل احتمال از دست رفتن همه یا بخش زیادی از سرمایه نیز، میشود. در واقع ریسک سرمایه‌گذاری به توقع شخصی افراد از سوددهی برمی‌گردد. اما مفهوم هزینه فرصت بازدهی سرمایه‌گذاری شما را در گزینه‌هایی که از انتخاب آن‌ها منصرف شده‌اید، بررسی می‌کند.
در این نوشتار ما درمورد راه محاسبه هزینه فرصت و برخی از روش‌هایی که می‌تواند در تصمیمات سرمایه‌گذاری شما موثر واقع شود، صحبت خواهیم کرد.
سرمایه‌گذاران همیشه با گزینه‌هایی در مورد چگونگی سرمایه‌گذاری پول خود برای دریافت بیشترین بازده و درآمد، مواجه هستند. هزینه فرصت سرمایه‌گذار، نشان‌دهنده هزینه یک جایگزین از دست رفته است. اگر یک جایگزین را به جای انتخاب خود بنشانید، هزینه فرصت عددی است که شما برای انتخاب آن جایگزین هزینه کرده‌اید.
توجه کنید هزینه فرصت نه‌تنها عاملی موثر در تصمیمات مصرف‌کنندگان به شمار می‌آید، بلکه توسط بسیاری از کسب و کارها نیز استفاده میشود. بسیاری از کسب و کارهای موفق در تصمیمات خود درباره تولید، مدیریت زمان و تخصیص سرمایه به هزینه فرصت توجه می‌کنند.
هزینه فرصت چگونه محاسبه میشود؟
شما می‌توانید این رقم را با مقایسه بازده دو گزینه پیش رو، محاسبه کنید. این کار می‌تواند در فرآیند تصمیم‌گیری با تخمین بازدهی در آینده انجام شود (که البته این روش دقتی بسیار اندک دارد). در شیوه دیگر، هزینه فرصت می‌تواند با توجه به بازده مشخص شده، و مدت زمانی پس از زمان تصمیم‌گیری محاسبه شود.
فرمول زیر محاسبه هزینه فرصت را برای یک سرمایه‌گذار در مقایسه با بازده سرمایه‌گذاری‌های مختلف نشان می‌دهد:
بازده گزینه انتخاب شده – بازده گزینه دیگر = هزینه فرصت
برای مثال، فرض کنید شما دو گزینه سرمایه‌گذاری پیش رو دارید: یکی در بورس و دیگری در بازار ملک. اگر بازده سرمایه‌گذاری در بورس ۷٪ و بازده سرمایه‌گذاری در بازار ملک ۱۰٪ باشد، هزینه فرصت سرمایه‌گذاری در بازار ملک به ازای انتخاب سرمایه‌گذاری در بورس برابر است با:
۱۰٪ – ۷٪ = ۳٪
بنابراین، هزینه فرصت سرمایه‌گذاری در بازار ملک برابر با ۳٪ است. یعنی شما با انتخاب سرمایه‌گذاری در بورس نسبت به سرمایه‌گذاری در بازار ملک، ۳٪ بازده بیشتری دریافت می‌کنید.
سرمایه‌گذاران در هنگام انتخاب گزینه‌ها سعی می‌کنند هزینه فرصت را هم در نظر بگیرند. اما محاسبه هزینه فرصت با استفاده از دانسته‌های گذشته دقیق‌تر است. وقتی شما به جای اعداد تخمینی، اعدادی واقعی برای این محاسبه در دست داشته باشید، مقایسه بازده سرمایه‌گذاری انتخاب شده با جایگزین حذف شده بسیار آسان‌تر است.
به‌عنوان مثال تصور کنید پدر شما بین خرید سهام شرکت ABC و شرکت XYZ مردد است. او تصمیم می‌گیرد سهام ABC را خریداری کند. یک سال بعد، بازدهی ABC ، مساوی با 3٪ بوده است در حالی که بازدهی XYZ حدود 8درصد بوده است. در این مورد، او می‌تواند هزینه فرصت خود را به‌عنوان ۵-٪ اندازه‌گیری کند.
این مفهوم اغلب توسط سرمایه‌گذاران برای مقایسه سرمایه‌گذاری‌های مالی استفاده میشود، اما همچنین می‌تواند در بسیاری از سناریوهای مختلف هم به کار گرفته شود. به‌عنوان مثال، اگر دوست شما تصمیم بگیرد که به مدت یک سال کارش را ترک کند و به دانشگاه برگردد، هزینه فرصت این تصمیم معادل دستمزدی است که در طول یک سال از دست خواهد داد. دوست شما هزینه فرصت دستمزد از دست رفته را با مزایای دریافت مدرک تحصیلی بالاتر مقایسه خواهد کرد.
همچنین می‌توانید در هنگام تصمیم‌گیری در مورد چگونگی سپری کردن وقت خود، به هزینه فرصت نیز توجه کنید. تصور کنید لری که شغلش وکالت است، در هر ساعت ۴۰۰ دلار هزینه دریافت می‌کند. او تصمیم می‌گیرد یک بعدازظهر دفتر خود را ببندد و مشغول رنگ آمیزی دفتر شود. او فکر می‌کند با این کار در هزینه استخدام نقاشان حرفه‌ای صرفه‌جویی می‌کند. با این حال، رنگ‌آمیزی او چهار ساعت زمان برده و در واقع ۱۶۰۰ دلار هزینه (دستمزد از دست رفته) می‌کند. فرض کنید نقاشان حرفه‌ای ۱۰۰۰ دلار برای این کار از لری خواستار می‌شدند. این بدان معنی است که هزینه‌فرصت لری ۶۰۰- دلار است (۱۶۰۰ دلار – ۱۰۰۰ دلار).
شما انتخاب کردید که این مقاله را به جای مقاله‌ای دیگر، بخوانید. می‌توانستید از وقتتان برای بررسی صفحه فیسبوک خود یا تماشای تلویزیون استفاده کنید. این انتخاب منجر به یک معامله شده و در‌نتیجه شما استفاده از مزایای گزینه‌های دیگر پیش رویتان را از دست داده‌اید.
محدودیت‌های هزینه فرصت
محدودیت اصلی هزینه فرصت، عدم دسترسی به تخمینی دقیق از بازدهی آینده است. البته شما می‌توانید داده‌های تاریخی را مورد مطالعه قرار داده تا عملکرد مالی خود را بسنجید؛ اما هیچگاه نمی‌توانید با دقتی تمام عیار عملکرد یک سرمایه‌گذاری را پیش‌بینی کنید.
بررسی هزینه فرصت همچنان یک جزء مهم از فرآیند تصمیم‌گیری است. اما دقت آن زمانی است که انتخاب صورت گرفته و شما می‌توانید به عقب برگشته و مقایسه کنید که انتخابتان در نسبت با گزینه‌های حدف شده، چه عملکردی داشته است.
اگرچه مفهوم هزینه فرصت برای هر تصمیمی قابل استفاده است، اما این محاسبه گاهی بسیار دشوار میشود. فرض کنید دو فرصت سرمایه‌گذاری دارید. یکی بازدهی محافظه‌کارانه‌ای دارد ولی فقط نیاز است تا سرمایه خود را به مدت دو سال محدود کنید. در حالی که گزینه دیگر به مدت ۱۰ سال اجازه دسترسی شما به پولتان را نخواهد داد، اما با سود بالاتر و مقدار بیشتری از خطر همراه است. در این مورد، بخشی از هزینه فرصت شامل تفاوت‌ها در بحث نقدینگی خواهد بود.
بزرگ‌ترین خطر هزینه فرصت مربوط به نقدینگی، این احتمال است که ممکن است فرصت سرمایه‌گذاری اصلی در آینده را از دست بدهید. زیرا نمی‌توانید به پولی که در سرمایه‌گذاری دیگری محبوس شده است، دسترسی پیدا کنید. این هزینه فرصت واقعی حساب میشود اما شما نمی‌توانید به طور قطعی آن‌را با عدد و رقم نشان دهید.
نکات کلیدی
- هزینه فرصت، میزان سود یا ضرر انتخاب شما را اندازه‌گیری می‌کند.
- هزینه فرصت می‌تواند برای هر فرآیند تصمیم‌گیری استفاده شود، اگرچه اغلب توسط سرمایه‌گذاران به‌کار گرفته شده است.
- هزینه فرصت می‌تواند در هنگام تصمیم‌گیری مدنظر قرار گیرد، اما در محاسبه تصمیماتی که قبلا گرفته شده‌اند، از دقت بیشتری برخوردار است.
آنچه درباره هزینه فرصت خواندیم:
در این نوشتار شما را با مفهوم هزینه فرصت و نحوه محاسبه دقیق آن، آشنا کردیم. امیدواریم که از خواندن این مقاله لذت برده باشید و بتوانید سطح معاملات و انتخاب‌های مالی خود را ارتقاء دهید. اگر تجربه استفاده از این مفهوم را دارید، آن‌را با ما به اشتراک بگذارید!
سوالات متداول – هزینه فرصت
هزینه فرصت چیست؟
هزینه فرصت نشان دهنده میزان سود یا ضرر شما از یک انتخاب است. به عبارت دیگر، این مفهوم نشان می‌دهد زمانی که تصمیمی را عملی می‌کنید، چه منابع و چه فرصت‌های دیگری را از دست می‌دهید.
هزینه فرصت چگونه محاسبه میشود؟
برای محاسبه هزینه فرصت، نیاز است تا ارزش دو گزینه را با یکدیگر مقایسه کنید. برای این کار می‌توانید هزینه‌ها، سودها، بازدهی‌ها و یا هر پارامتر دیگری که قابل مقایسه است را در نظر بگیرید. سپس اختلاف بین ارزش دو گزینه را محاسبه کرده و آن را به‌عنوان هزینه فرصت در نظر بگیرید.
هزینه فرصت در چه زمینه‌هایی قابل استفاده است؟
هزینه فرصت در هر زمینه‌ای قابل استفاده است. این مفهوم در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری، تصمیم‌گیری‌های مالی، تصمیم‌گیری‌های شغلی، تصمیم‌گیری‌های شخصی و حتی تصمیم‌گیری‌های روزمره مورد استفاده قرار می‌گیرد. هزینه فرصت می‌تواند برای تصمیم‌گیری در مورد خرید یا فروش، سرمایه‌گذاری در پروژه‌ها، انتخاب مسیر حرفه‌ای و غیره مورد استفاده قرار گیرد.
آیا هزینه فرصت همیشه قابل اندازه‌گیری است؟
هزینه فرصت در برخی موارد قابل اندازه‌گیری است و می‌توان آن را با استفاده از ارزش‌های مالی محاسبه کرد. اما در برخی موارد، هزینه فرصت ممکن است قابل اندازه‌گیری نباشد. به‌عنوان مثال وقتی که برای تصمیم‌گیری در مورد روابط شخصی، انتخاب شغل یا سبک زندگی استفاده میشود، عوامل غیرمالی مانند رضایتمندی، رضایت روحی، رضایت از کیفیت زندگی و غیره نمی‌توانند به‌راحتی با ارقام سنجیده شوند. در این صورت هزینه فرصت به صورت کیفیتی تعبیر میشود و نمی‌توان آن را به دقت با استفاده از ارقام اندازه‌گیری کرد.
آیا هزینه فرصت تنها برای تصمیم‌های گذشته مورد استفاده قرار می‌گیرد؟
خیر، هزینه فرصت می‌تواند در هنگام تصمیم‌گیری نیز در نظر گرفته شود. با توجه به مفهوم هزینه فرصت، می‌توانید قبل از انجام یک تصمیم، ارزش گزینه‌های مختلف را مقایسه کنید و به‌عنوان یک پارامتر تصمیم‌گیری استفاده کنید.
نظرات کاربران