مفهوم «ذخیره ارزش» به کالاهایی اشاره دارد که ارزش‌شان در طول زمان به جای کاهش، حفظ می‌شود یا افزایش می‌یابد. این اصطلاح به سازوکاری اطلاق می‌شود که افراد با آن می‌توانند ثروت خود را در طول زمان بدون کاهش ارزش، حفظ کنند.
ذخیره ارزش چیست؟
ذخیره ارزش، یک دارایی یا ارز یا کالایی است که می‌توان به حفظ ارزش آن در طول زمان اعتماد کرد و در حالت ایده‌آل، ریسک زیادی آنها را تهدید نمی‌کند. به طور سنتی افرادی که اهل ریسک نیستند، روی یک ذخیره ارزش سرمایه‌گذاری می‌کنند که قدمتی طولانی، تقاضای ثابت و نوسان کم داشته باشد.
ارزهای فیات، ذخیره ارزش ضعیفی هستند زیرا ارزش‌شان در طول زمان به خاطر تورم کاهش می‌یابد. کالاهایی مانند بیت کوین، طلا و شماری از فلزات پولی خصایص ذخیره ارزش را دارند زیرا آنها نسبتا عرضه محدودی دارند، در طول زمان دچار افت نمی‌شوند و بالطبع ارزش‌شان حفظ می‌شود.
قابلیت فروش ویژگی حیاتی است که باعث می‌شود چیزی به آسانی جای پول را بگیرد و به کالای فیزیکی یا دارایی اطلاق می‌شود که بتواند سریعا فروخته شود. قابلیت فروش در گرو این است که این پول (ذخیره ارزش) باید قابل تقسیم (بعد مقیاس پذیری)، قابل حمل (بعد مکان) و با دوام ( بعد زمان) باشد. وقتی یک دارایی در طول زمان قابلیت فروش داشته باشد، ذخیره ارزش خوبی خواهد بود زیرا به حفظ ارزش آن در طول زمان می‌توان اعتماد کرد.
یک معیار که غالبا برای درک کارکرد ذخیره ارزش استفاده می‌شود این است ارزش یک اونس طلا به طور اتفاقی با قیمت کت شلوار مردانه با کیفیت همواره مطابقت داشته است. این اصل به «نسبت طلا با کت و شلوار موقر» معروف است و ریشه تاریخی آن به روم باستان برمی‌گردد که گفته می‌شود ارزش یک توگای درجه یک (پوشاک یا لباسی که رومیان باستان می‌پوشیدند) معادل ارزش یک اونس طلا است. بعد از دو هزارسال همچنان قیمت یک کت و شلوار با کیفیت ـــ برحسب طلا ـــ تقریبا معادل یک توگای رومی است.
مثال دیگر، قیمت یک بشکه نفت به فیات در مقابل طلا است. یک بشکه نفت در سال 1913، 97 سنت بوده است در حالیکه امروز هشتاد دلار است. در مقابل، با یک اونس طلا در سال 1913 می‌شد 22 بشکه نفت خرید و امروزه ارزش آن معادل 24 بشکه نفت است. این روند به خوبی نشان می‌دهد که در ارزش طلا (ذخیره ارزش خوب) تفاوتی ایجاد نشده است اما در مقابل ارزش ارزهای فیات سقوطی چشمگیر داشته اند.
چرا ما به ذخیره ارزش نیاز داریم
پول ابزاری ضروری برای مباله کالاها و خدمات است. اما همچنین مهم است که ذخیره ارزشی خوب برای پس انداز و تضمین آینده‌ای خوب برای خود و خانواده‌مان داشته باشیم. هرچند ارزهای فیات به عنوان وسیله مبادله مناسب هستند اما ذخیره ارزش قابل اعتمادی نیستند، زیرا ارزش آنها در طول زمان بخاطر تورم، از نظر تاریخی 2 الی 3 درصد در سال، کاهش می‌یابد.
در موارد شدید، مثل ونزوئلا، سودان جنوبی و زیمباوه ابر تورم به نرخ‌های نجومی تورم منجر شده است و این ارزهای فیات را به ذخیره‌های ارزشی بسیار ضعیف بدل کرده است. هرچند این مثالها مواردی استثنایی هستند اما افزایش سطوح تورم در عصر جدید امری بسیار طبیعی شده است و منجر به مکانیزم طبیعی پس انداز برای آینده و یافتن روش‌هایی برای شکست نرخ تورم 2 الی 3 درصدی شود.
داشتن یک ذخیره ارزش قابل اعتماد مهم است زیرا باعث می‌شود که ارزش پولی که با دشواری به دست آمده در طول زمان تضمین شود. ارزهای فیات به عنوان ذخایر ارزش ضعیف در وهله اول مردم را از پس انداز یا حتی کسب پول دلسرد می‌کند.
آیا پول ذخیره ارزش مطلوبی است؟
در عصر جدید، ما از ارزهای «فیات» استفاده می‌کنیم، این اصطلاح برگرفته از واژه لاتینی «fiat» به معنای فرمان یا حکم دلبخواهی است؛ اساسا یعنی قول و تعهد به چیزی که قرار است ارزش باشد. این مفهوم هنگامی ایجاد شد که دولت‌ها مقدار معینی از کالاهای فیزیکی را پشتوانه اسکناس و مسکوکات خود قرار دادند. اصطلاح فیات از آن زمان باقی ماند، حتی اگر ارزها با کالاها پشتیبانی نشوند یا ارزش ذاتی خودشان را نداشته باشند.
اگرچه ارز فیات واجد ویژگی‌های بسیاری است که آن را در جایگاه پول می‌نشاند اما ذخیره ارزش سستی است زیرا به ذخایر فیزیکی مانند طلا یا نقره وابسته نیست؛ از این روی بخاطر تورم تدریجا یا در صورت ابرتورم بطورناگهانی ارزش خود را از دست می‌دهد.
ارزهای فیات را پول نرم نامیدند. زیرا آنها بیش از حد به اهداف ثبات قیمتی دولت‌ها وابسته هستند (با افزایش قیمت کلی به میزان دو درصد سال عمدتا روی ثبات قیمتی متمرکز هستند) بجای اینکه بگذارند بازار به صورت طبیعی راجع به قیمت تصمیم بگیرد. این رویکرد باعث می‌شود که دولت‌ها به تدریج ارزش پول را کاهش دهند و در عین حال قمیت چیزهای دیگر را در این فرایند افزایش دهند.
عناصر اصلی یک ذخیره ارزش
یک کالا در خلال تبدیل به پول سه مرحله متفاوت را باید از سر بگذارند. گام اولش این است که به ذخیره ارزش تبدیل شود، سپس به وسیله مبادله و در نهایت به واحد محاسبه تبدل شود. عنصر زمان، مکان و مقیاس پذیری که متناظر با این سه مرحله هستند، سه بعدی هستند که قابل فروش‌ترین کالا برای تبدیل به پول شدن باید آنها را داشته باشند.
یک کالای قابل معامله برای اینکه واجد کارکرد ذخیره ارزش شود باید کمیاب باشد، در قیاس با کالاهای دیگر عرضه محدودتری داشته باشد، همچنین باید با دوام باشد تا بتوان مکررا از آن استفاده کرد بدون آنکه کارایی خود را از دست دهد.
کمیابی : کالایی که عرضه آن نسبت به سایر کالاها محدودتر باشد و تقاضا برای آن وجود داشته باشد. نیک سابو، دانشمند علوم رایانه، کمیابی را « گران‌بهایی جعل ناپذیر» می‌نامد، یعنی اینکه برای خلق چیزی، هزینه‌های گزاف و گرانی می‌شوند که نمی‌توانند جعلی باشند. اگر پول بسیار فراوان باشد، ارزش خود را در طول زمان از دست می‌دهد، چون واحدهای بیشتری خلق می‌شود و در نتیجه برای خرید کالا یا خدمات به مقدار بیشتری پول نیاز خواهد بود.
دوام : این ویژگی به توانایی یک کالا در حفظ خواص فیزیکی و کارکردی خود در طول زمان اشاره دارد. یعنی یک ارز باید در برابر استهلاک و فرسودگی تاب بیاورد و برای مدتی طولانی بی آنکه ارزش‌اش از بین برود یا کاهش یابد، در گردش باشد.
تغییرناپذیری : تغییرناپذیری ویژگی جدید و مطلوب پول است زیرا تضمین می‌کند که وقتی تراکنشی تایید و ثبت شد دیگر نمی‌توان آن را لغو یا تغییر داد.
چه اقلامی می‌توانند ذخیر ارزش باشند؟
دارایی‌های مختلف زیادی می‌توانند ذخیره ارزش باشند، با این حال میان سرمایه گذاران همواره راجع به بهترین ذخیره ارزش بحث وجود دارد و این اختلاف نظرها عمدتا به پویایی بازار و ترجیحات سرمایه گذاران وابسته است. شایان ذکر است که برخی از دارایی‌ها ممکن است ارزش خود را در طول زمان از دست بدهند. مثال بارز آن نقره است که بخاطر افزایش استفاده آن در صنعت به جای استعمال سنتی از آن به عنوان یک فلزپولی، عرضه آن افزایش یافت و کارکرد ذخیره ارزش‌اش رو به کاهش رفت.
بیت کوین
بیت کوین در ابتدای کار خود به دلیل نوسانات قیمتی زیاد، دارایی تلقی می‌شد که مبتنی بر سفته بازی است اما به تدریج در بین سرمایه گذاران بدل به ذخیره ارزش شد و افراد زیادی به ارزش بالقوه آن به عنوان یک دارایی پولی جدید پی بردند. بیت کوین اکتشافی دیجیتال و پولی معتبر است؛ یک انقلاب علمی که ثابت کرده نه تنها ذخیره ارزش است بلکه همچنین وسیله‌ای برای افزایش ارزش است.
بیت کوین درحال تبدیل شدن به قدرتی قابل توجه در اقتصاد است زیرا الزامات ذخیره ارزش بودن را بهتر ازاشکال دیگر پول براورده می‌سازد.
کمیابی : عرضه بیت کوین با محدودیت 21 میلیون کوین رو به رو است، این امر آن را در برابر تورم خودسرانه که گریبانگیر ارزهای سنتی است، مقاوم می‌کند. محدودیت در عرضه به آن ارزش کمیابی می‌دهد و آن را به یک دارایی ارزشمند برای نگهداری و حفظ ثروت تبدیل کرده است.
دوام : بیت کوین نوعی پول کاملا مبتنی بر داده و تغییر ناپذیر است. سیستم دفتر دیجیتال آن از اثبات کار و مشوق‌های اقتصادی استفاده می‌کند تا در برابر هرگونه تلاش برای تغییر مقاوم باشد و تضمین می‌کند که در طول زمان یک ذخیره قابل اعتماد از ارزش باقی می‌ماند.
تغییرناپذیری : پس از اینکه تراکنشی در شبکه بیت کوین تایید و ثبت شد دیگر نمی‌توان آن را لغو یا تغییر داد. این تغییرناپذیری، ویژگی حیاتی بیت کوین است زیرا ضامن این است که یکپارچگی دفتر کل حفظ شود و تراکنش‌ها دیگر نمی‌توانند دستکاری یا جعل شوند. این امر در دنیای رو به رشد دیجیتال امروزی
که اعتماد و امنیت دغدغه‌های اصلی هستند، بسیار اهمیت دارد.
فلزات گرانبها
فلزات گرانبها مانند طلا، پالادیوم از دیرباز به دلیل ماندگاری و استفاده صنعتی ذخیره ارزش خوبی بودند. آنها عرضه نسبتا محدودی دارند و به همین دلیل ارزش آنها نسبت به پول فیات ارزش می‌یابد. بیت کوین حتی به لحاظ عرضه محدوتر از طلا و فلزات گرانبها است و ارزش آن از زمان پیدایش بیش از طلا افزایش یافته است.
ذخیره سازی فیزیکی طلا در مقادیر هنگفت و زیاد پرخرج و دشوار است. از این رو سرمایه گذاران اغلب روی طلای دیجیتال یا سهام طلا سرمایه گذاری می‌کنند که مشمول ریسک طرف معامله هستند. سنگ‌های قیمتی مانند الماس ویاقوت نیز مفید هستند زیرا ذخیره و حمل آنها آسانتر است.
املاک و مستغلات
املاک و مستغلات به دلیل عینی بودن و کارایی یکی از رایج ترین ذخیره‌های ارزش است.ارزش آنها در طول زمان، دست کم از دهه 70 به این سو، همواره صعودی بوده است. تا پیش از دهه 70 املاک و زمین همگام با قیمت‌ها بوده اند و بازدهی واقعی آنها طی دوره‌های طولانی حدود 0 درصد بوده است. علیرغم ریزش‌های موقتی که در مسیر خود داشته است، ارزش آنها ثابت بوده است و به مالکین زمین و سازندگان احساس امنیت داده است.
بازار سهام
خرید سهام در بازارهای NYSE،LSE و JPX ثابت کرده است که سرمایه گذاری خوبی در طول زمان بوده است زیرا ارزش آنها در طول سال ها افزایش یافته است: بازار سهام ذخیره ارزش مناسبی هستند. با این حال، آنها ممکن است نوسانات بالایی را تجربه کنند و به شدت به فشارهای بازار و تحرکات اقتصادی وابسته باشند، اموری که آنها را شبیه به ارزهای فیات می‌کند.
صندوق‌های سرمایه گذاری شاخصی و صندوق‌های قابل معامله (ETFs) روش‌های دیگری برای سرمایه گذاری ریسکی در بازار سهام هستند. آنها راهی آسان را پیش پای سرمایه گذاران می‌گذارند تا سبد سرمایه گذاری خود را تنوع ببخشند.
ارزش بازارهای از این دست در طول زمان افزایش یافته است و آنها را بدل به ذخیره ارزشی مناسب کرده است. صندوق‌های ETF در مقایسه با صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک (mutual funds) به لحاظ هزینه و مالیات کارامدتر هستند.
ذخیره ارزش های دیگر
افراد می‌توانند طبق علایق خود در ایجاد ذخیره ارزش خلاقیت به خرج دهند. مثلا، اتومبیل‌های کلاسیک، ساعت‌ها یا آثار هنری می‌توانند ذخیره ارزش‌های خوبی باشند زیرا ارزش آنها در طول زمان افزایش می‌یابد
ذخیره ارزش‌های بد
اقلام فناپذیر
اقلام فناپذیر کالاهایی هستند که در طول زمان فاسد می‌شوند و ارزش خود را ازدست می‌دهند و به تدریج بی ارزش می‌شوند.
مواد غذایی ذخیره ارزش ضعیفی هستند، زیرا تاریخ انقضا دارند. بلیط کنسرت یا وسایط نقلیه پس از تاریخ انقضای خود بی ارزش می‌شوند و فناپذیر تلقی می‌شوند. بنابراین آنها ذخیره ارزش خوبی نیستند.
پول فیات
ما اشاره کردیم که ارزهای فیات ارزش خود را در طول زمان حفظ نمی‌کنند، نمودار زیر موید دیدگاه ما است.
ارزش آنها عمدتا بخاطر تورم کاهش می‌یابد زیرا هر ساله قیمت کالاها و خدمات در مقایسه با دلار و سایر ارزهای فیات افزایش می‌یابد و در نتیجه ارزها به طور مداوم قدرت خرید خود را از دست می‌دهند.
برخی ار ارزهای فیات مهم از سال 1971، 98 درصد از قدرت خود را از دست دادند.
رمزارز
رمزارزهای جایگزین بیت کوین بیشتر شبیه سهام‌هایی هستند که در آنها سفته بازی وجود دارد، حتی می‌توان گفت خطرشان بیشتر هم هست چون اکثر آنها طول عمر کوتاهی دارند و تقریبا همه آنها در دراز مدت ارزش خود را در برابر بیت کوین از دست می‌دهند.
رمزارزهایی با طول عمر درازتر الویت خود را کاربری گذاشتند تا امنیت، کمیابی یا مقاومت در برابر سانسور. برنامه‌های سست اقتصادی و موارد کاربری ضعیف‌شان آنها را بدل به ذخیره ارزش ضعیفی کرده است.
برطبق تحقیقاتی که سوان بیت کوین انجام داده است، آلت کوین‌ها سرمایه گذاری بدی هستند. این تحقیق 8000 رمزارز را از سال 2016 تحلیل کرده است و دریافته است که 2635 مورد از آنها در مقایسه با بیت کوین عملکردی ضعیف داشتند و 5175 مورد از آنها دیگر وجود ندارند.
سهام‌های سوداگرانه (مبتنی بر سفته بازی)
سهام‌های سوداگرانه، دارایی با ارزش کوچک هستند، که به آنها سهام‌های ارزان قیمت هم گفته می‌شوند. آنها با قیمتی کمتر از 5 دلار در هر سهم معامله می‌شوند، این سهام‌ها ذخیره ارزش خوبی نیستند زیرا سفته بازی در آنها بسیار زیاد است.
این سهام‌ها بخاطر نوسانات زیاد و ارزش بازار پایین‌شان می‌توانند سریعا و ناگهانی رشد زیادی کنند یا ارزش‌شان را از دست بدهند. به آنها سرمایه‌گذاری پرریسک می‌گویند و قطعا ذخیره ارزش خوبی نمی‌توانند باشند
اوراق قرضه دولتی؟
برای مدتی طولانی، اوراق قرضه دولتی مانند اوراق خزانه داری آمریکا ذخیره ارزشی عالی تلقی می‌شدند صرفا به این خاطر که دولت حامی آنهاست. اما نرخ بهره منفی که این سالها اعمال شده است، روی اقتصادهای کشورهای بزرگ مانند ژاپن، آلمان و دیگر کشورهای اروپایی تاثیر گذاشته است و جذابیت اوراق قرضه دولتی را برای سرمایه گذاران معمولی از بین برده است. برخی از اوراق قرضه مانند I-bonds و TIPS ابزاری هستند تا صاحبان و ذینفعان آن از تورم در امان بمانند. با این حال آنها هنوز تحت مدیریت دولت هستند و برای محاسبه دقیق نرخ تورم به اداره آمار نیروی کار (Bureau of Labor Statistics) متکی هستند.
حرف آخر
مخلص کلام اینکه، یک ذخیره ارزش تمایل دارد قدرت خرید خود را در طول زمان، با اتکا بر قانون عرضه و تقاضا حفظ کند یا افزایش دهد. عرضه و تقاضا همچنین در تعیین اینکه کدام کالا ذخیره ارزش خوبی است نقش ایفا می‌کند.
خیلی‌ها هنوز بیت کوین را یک نمونه آزمایشی می‌بینند. با این حال، عمر نسبتا کوتاه آن ثابت کرده است تمام ویژگی‌های پول را دارد و ذخیره ارزش خوبی است. چالش بعدی آن اثبات این است که می‌تواند یک واحد محاسبه نیز باشد.
