یکی از ابزارهای سرمایه‌گذاری در بازار بورس، انواع مختلف صندوق سرمایه گذاری قابل معامله یا به‌اختصار ETF است. این صندوق‌ها به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند تا بدون نیاز به خرید مستقیم دارایی‌های پایه، در سبدی متنوع از سهام، طلا یا شاخص‌های بازار سرمایه‌گذاری کنند.
در این مقاله از تیم ایران بروکر، به بررسی دقیق و جامع صندوق های قابل معامله ETF در بورس ایران می‌پردازیم تا به اطلاعت دیگری نیازمند نباشید. همراه ما باشید.
صندوق قابل معامله (ETF) چیست؟
صندوق سرمایه گذاری قابل معامله یا ETF (Exchange Traded Fund) نوعی صندوق سرمایه‌گذاری است که واحدهای آن همانند سهام شرکت‌ها در بورس اوراق بهادار خرید و فروش می‌شوند. این صندوق‌ها ترکیبی از ویژگی‌های صندوق‌های مشترک و سهام هستند؛ از یک طرف مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری، دارایی‌های متنوعی را در خود جای می‌دهند و از طرف دیگر مانند سهام، نقدشونده و قابل معامله در طول ساعات معاملاتی بورس هستند.
به زبان ساده، با خرید واحدهایی از صندوق قابل معامله ETF، شما در سبدی متشکل از چندین سهم، اوراق بدهی، کالاها مانند طلا، نقره و زعفران یا سایر دارایی‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنید. این موضوع ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش داده و مدیریت دارایی را برای سرمایه‌گذاران ساده‌تر می‌سازد.
در بازار بورس ایران، صندوق های قابل معامله ETF تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار (سبا) فعالیت می‌کنند و از طریق کارگزاران مجاز قابل دسترسی هستند. این ابزارها با هدف افزایش نقدشوندگی و تنوع‌بخشی به پرتفوی سرمایه‌گذاران طراحی شده‌اند.
انواع صندوق قابل معامله در بورس
در بورس ایران، صندوق های قابل معامله ETF بر اساس دارایی پایه‌شان طبقه‌بندی می‌شوند. این تنوع اجازه می‌دهد تا سرمایه‌گذاران بر اساس ریسک‌پذیری و اهداف خود، گزینه مناسب را انتخاب کنند. در ادامه، به بررسی اصلی‌ترین انواع آن‌ها می‌پردازیم:
صندوق ETF درآمد ثابت
هدف صندوق های قابل معامله درآمد ثابت ایجاد بازدهی مشخص مانند سود بانکی اما به‌صورت روزانه و با درصد بالاتر است.
برای مثال شما برای کسب سود بالا از بانک باید مدت زمان مشخصی را در جساب بانکی خود سپرده گذاری کنید و در صورت برداشت ممکن است کل یا بخشی از سود خود را از دست بدهید، اما در صندوق های ETF درآمد ثابت، تنها با پرداخت کارمزد بسیار اندک، امکان خرید روزانه و کسب بازدهی روزانه را دارید.
صندوق های ETF درآمد ثابت به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- پرداخت سود دوره‌ای: این صندوق ها در بازه زمانی مشخص مثلا ماهانه یا فصلی پرداخت سود به حساب بانکی (سجامی) دارند.
- بدون پرداخت سود: سود حاصل از این دسته از صندوق ها روی افزایش قیمت NAV ابطال آن‌ها میآید و در صورت عدم برداشت وجه حتی پس از مدتی منجر به کسب سود مرکب میشود.
صندوق ETF سهام
ترکیب دارایی صندوق قابل معامله سهام، بر پایه سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس تهران یا فرابورس تشکیل میشود. این صندوق‌ها بر اساس سهامی که در آن‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند به چند نوع مختلف تقسیم می‌شوند.
صندوق سهامی عادی که به‌طور متنوع در سهام شرکت‌های مختلف بدون محدودیت انتخاب سهام سرمایه‌گذاری می‌کند
صندوق سهامی بخشی، این صندوق‌ها باید به‌طور متمرکز در سهام یک صنعت مثلاً غذایی، کشاورزی، دارویی، سیمانی و … سرمایه‌گذاری کنند. (پس از انتشار به مقاله صندوق سهامی بخشی لینک دهی شود- این مقاله ممکنه در فکت چک باشه)
صندوق سهامی شاخصی، این صندوق سعی بر بازتاب عملکرد شاخص موردنظر بازدهی داشته باشند مثلاً شاخص کل بورس (TEDPIX) یا شاخص هم‌وزن را دنبال می‌کنند.
صندوق سهامی اهرمی که از دو نوع واحد عادی و ممتاز (ETF) تشکیل‌شده است. سرمایه‌گذاری در صندوق اهرمی برای معامله‌گران حرفه‌ای مناسب‌تر است. (به صندوق اهرمی لینک داده شود)
ETF طلا
صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله مبتنی بر طلا، مانند نمادهای درخشان، مثقال، گوهر، عیار و … امکان سرمایه‌گذاری در فلزات گران‌بها (به‌طور متمرکز طلا و درصد کمی نقره) را بدون نیاز به نگهداری فیزیکی فراهم می‌کند. این ETFها در شرایط تورمی یا نوسانات ارزی، به‌عنوان پناهگاه امن عمل می‌کنند.
ETF ارز دیجیتال
در بازار بورس ایران، صندوق‌های قابل معامله ارز دیجیتال نداریم، اما در بازارهای جهانی ETF ارز دیجیتال وجود داشته که بر اساس دارایی‌هایی مانند بیت کوین یا اتریوم طراحی شده‌اند.
مزایا و معایب صندوق قابل معامله
صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله با هدف ایجاد بازدهی بهینه از دارایی پایه برای سرمایه‌گذاران طراحی شده‌اند، اما مانند هر سرمایه‌گذاری دیگری، ریسک و مزایا و معایبی به همراه دارند.
مزایا
تنوع سرمایه‌گذاری: صندوق های قابل معامله ETF امکان دسترسی به سبدی متنوع از دارایی‌ها را فراهم می‌کنند که ریسک تمرکز بر یک دارایی را کاهش می‌دهد.
نقدشوندگی بالا: واحدهای ETF در طول ساعات معاملاتی بورس بدون محدودیت قابل خرید و فروش هستند که این ویژگی آن‌ها را از صندوق‌های مشترک متمایز می‌کند.
هزینه کم: کارمزد مدیریت و معاملات در ETFها در بازار بورس ایران پایین‌تر از خرید مستقیم سهام است که بازدهی خالص را افزایش می‌دهد.
معافیت مالیاتی: در ایران، معاملات صندوق های قابل معامله ETF از مالیات بر عایدی سرمایه معاف هستند.
شفافیت: گزارش‌دهی منظم و نظارت سازمان بورس دارند به این معنا که پرتفوی این صندوق‌ها در سایت کدال به‌صورت ماهانه منتشر میشود.
معایب
عدم امکان حضور در مجامع: سهامداران مستقیم شرکت‌های بورسی می‌توانند در مجامع سالیانه شرکت کرده و در تصمیم‌گیری‌های مهم، مانند انتخاب هیئت‌مدیره یا تصویب سیاست‌های کلان، نقش داشته باشند. بااین‌حال، سرمایه‌گذاران صندوق‌های سهامی (یا هر صندوق با پرتفوی سهامی) به دلیل ساختار غیرمستقیم سرمایه‌گذاری، از این حق محروم هستند و نمی‌توانند مستقیماً در تصمیمات مجامع تأثیر بگذارند. هر چند این موضوع برای سهامدارن خرد اهمیت زیادی نباید داشته باشد؛ زیرا تعداد سهام اندک در تصمیم‌گیری‌های کلان تاثیرگذار نخواهد بود.
ریسک بازار: عملکرد صندوق قابل معامله مستقیماً به نوسانات بازار وابسته است و ممکن است در شرایط رکود، زیان‌ده باشد به ویژه در صندوق‌های سهامی.
عدم کنترل معامله‌گر بر ترکیب دارایی صندوق: ترکیب دارایی صندوق را مدیر صندوق مشخص می‌کند و سرمایه‌گذار کنترلی در آن ندارد.
در مجموع، مزایای صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله برای سرمایه‌گذاران مخصوصاً با دیدگاه بلندمدت بیشتر از معایب آن است، به شرطی که با استراتژی مناسب انتخاب شود.
نحوه سرمایه گذاری در صندوق قابل معامله
برای خرید صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله، ابتدا باید کد بورسی دریافت کنید. این کد از طریق سامانه سجام (سامانه جامع اطلاعات مشتریان) صادر میشود. سپس، باید یک کارگزار معتبر را انتخاب کرده و پس از ثبت نام در آن، حساب معاملاتی خود را شارژ کنید.
در ادامه در روزهای مجاز معاملاتی با جست‌وجوی نماد معاملاتی موردنظر اقدام به ثبت خرید و فروش کنید
بررسی عملکرد صندوق، قبل از خرید و انتخاب بهترین صندوق سرمایه‌گذاری ضروری است. می‌توانید از سایت tsetmc یا پلتفرم‌های تحلیلی مانند کدال برای بررسی NAV (ارزش خالص دارایی) و عملکرد گذشته استفاده کنید.
نکات مهم برای سرمایه‌گذاری در ETF
سرمایه‌گذاری موفق در صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله نیازمند یکسری بررسی اولیه است تا ریسک‌های موجود به حداقل برسد:
ارزیابی ریسک‌پذیری: شما باید بر اساس سطح تحمل ریسک خود نوع صندوق را انتخاب کنید؛ برای مثال، افراد محافظه‌کار شاید تمایل به سرمایه گذاری در صندوق های درآمد ثابت داشته باشند.
بررسی دارایی‌های پایه: همیشه دارایی‌های موجود در سبدسهام ETF را تحلیل کنید. برای مثال، در ETF شاخصی، عملکرد شاخص پایه را بررسی ارزیابی کنید. در این مورد از سایت کدال و رتبه‌بندی صندوق‌ها از سایت Fipiran می‌توانید کمک بگیرید.
توجه به حجم معاملات: ETFهایی با حجم معاملات بالا را انتخاب کنید؛ زیرا این امر به نقدشوندگی صندوق کمک می‌کند.
تحلیل روند بازار: از تحلیل بنیادی و تکنیکال برای پیش‌بینی روند استفاده کنید. در بازار بورس ایران، عوامل اقتصادی مانند نرخ ارز و تورم تأثیرگذار هستند.
نظارت بر بازارگردان: با بررسی چارت تکنیکال صندوق، از حضور بازارگردان فعال در نماد معاملاتی برای حفظ نقدشوندگی اطمینان حاصل کنید.
تنوع‌بخشی پرتفوی: ترکیب چندین نوع ETF (سهامی، درآمد ثابت، کالایی و …) برای کاهش ریسک.
اجتناب از معاملات هیجانی: اگر یک معامله‌گر حرفه‌ای نیستید بهتر است بر استراتژی بلندمدت به‌جای واکنش به نوسانات کوتاه‌مدت تمرکز داشته باشید.
دامنه نوسان صندوق ETF
دامنه نوسان صندوق های ETF بر اساس نوع صندوق متفاوت است و توسط سازمان بورس در شرایط مختلف تغییر می‌کند. دامنه نوسان در این صندوق ها بر اساس قیمت پایانی تعیین میشود و نه قیمت NAV ابطال! به همین دلیل شاهد ایجاد حباب منفی یا مثبت در قیمت معاملاتی صندوق ETF هستیم.
برای مثال دامنه نوستن صندوق های طلا 10 درصد است؛ یعنی بازه مجاز نوسان قیمتی در امروز، نسبت به قیمت پایانی می‌تواند 10 درصد افزایش یا کاهش یابد.
| نوع صندوق | دامنه نوسان (درصد) |
|---|---|
| طلا | ±10 |
| سهامی | ±3 |
| شاخصی | ±3 |
| اهرمی | ±4 |
| بخشی | ±3 |
| درآمد ثابت | ±10 |
| مختلط | ±3 |
زمان معاملاتی صندوق ETF
زمان معاملاتی نیز بر اساس نوع صندوق متفاوت و به شرح زیر است:
| نوع صندوق | پیش‌گشایش | ساعت معاملاتی | روزهای معاملاتی |
|---|---|---|---|
| کالایی – طلا | 12:00 – 11:30 | 18:00 – 12:00 | شنبه تا چهارشنبه |
| کالایی – زعفران | 09:00 – 08:45 | 15:00 – 09:00 | شنبه تا چهارشنبه |
| انواع صندوق سهامی | 09:00 – 08:45 | 12:30 – 09:00 | شنبه تا چهارشنبه |
| درآمد ثابت | 08:25 – 08:30 | 15:00 – 09:00 | شنبه تا چهارشنبه |
| مختلط | 09:00 – 08:45 | 12:30 – 09:00 | شنبه تا چهارشنبه |
جمع بندی | نحوه خرید و فروش ETF
اگر به دنبال سرمایه‌گذاری شفاف، متنوع و کم‌هزینه در بورس هستید، صندوق‌های قابل معامله یکی از بهترین گزینه‌ها محسوب می‌شوند. سرمایه‌گذاری در صندوق های ETF بسیار ساده بوده و تنها به کد بورسی برای خرید آن‌ها نیاز دارید.
کافی است پیش از خرید، عملکرد صندوق و ترکیب دارایی‌های آن را بررسی کنید این صندوق‌ها برای سرمایه‌گذاران با استراتژی‌های متفاوت از محافظه‌کار تا ریسک‌پذیر گزینه‌های متنوعی در بورس ایران دارند.
سؤالات متداول
ETF چیست و چه تفاوتی با صندوق سرمایه‌گذاری مشترک دارد؟
ETF صندوقی است که مانند سهام در بورس معامله میشود، درحالی‌که صندوق مشترک به‌صورت روزانه و با اعلام مدیر صندوق معامله میشود. علاوه بر این صندوق مشترک و EFT در زمان، کارمزد معاملاتی و حداقل قیمت خرید با یکدیگر تفاوت دارند.
چگونه می‌توان ETF خرید و فروش کرد؟
با داشتن کد بورسی و دسترسی به سامانه معاملاتی کارگزاری، می‌توانید همانند سهام، نماد ETF مدنظر را جستجو کرده و در ساعات معاملاتی بورس سفارش خرید/فروش ثبت کنید.
بهترین ETF برای تازه‌کارها کدام است؟
صندوق‌های شاخصی، تضمین اصل سرمایه و صندوق‌های طلا معمولاً گزینه مناسبی برای افراد تازه‌کار هستند، زیرا ریسک آن‌ها نسبتاً قابل پیش‌بینی‌تر است.
آیا ETF برای سرمایه‌گذاری بلندمدت مناسب است؟
بله. حتی شاید بهترین نحوه سرمایه‌گذاری در صندوق قابل معامله ETF به‌صورت بلندمدت باشد، البته نوع صندوق از لحاظ ترکیب دارایی نیز حائز اهمیت است.
نظرات کاربران