پروتکل رونز چیست؟ ظهور Runes و تحول بیت کوین بعد از هاوینگ

در دو سال گذشته، اکوسیستم بیت کوین رشد کرده و اکنون می‌توان توکن‌های مثلی و غیرمثلی (NFT) را روی آن راه‌اندازی کرد. در حال حاضر، ارزش توکن‌های مبتنی بر بیت کوین به بیش از دو میلیارد دلار رسیده و برای ماینرهای BTC صدها میلیون دلار درآمد ایجاد کرده است. افتتاح پروتکل رونز (Runes Protocole) در یکم اردیبهشت ۱۴۰۳، همزمان با رویداد هاوینگ بیت کوین، انقلابی را در توکن‌سازی روی این شبکه به پا کرده و پیش‌بینی‌های زیادی در مورد آورده‌های آن وجود دارد.

 در این مقاله از ایران بروکر به معرفی پروتکل رونز پرداخته، تفاوت آن با روش‌های قدیمی‌تر برای ایجاد توکن در بلاکچین بیت کوین را مرور می‌کنیم و پس از بررسی نحوه ضرب توکن از این طریق، در نهایت به بررسی مزایا و معایب آن می‌پردازیم.

پروتکل رونز چیست؟

کیسی رودارمور (Casey Rodarmor) خالق پروتکل اوردینالز (Ordinals Protocole) این امکان را برای توسعه‌دهندگان فراهم کرد تا بر روی بلاکچین بیت کوین کتیبه‌های ان‌اف‌تی-مانندی را ایجاد کنند. حال، کیسی با راه‌اندازی پروتکل رونز (وبسایت اصلی) به کاربران اجازه می‌دهد تا توکن‌های قابل‌تعویض خود را بر روی شبکه بیت کوین بسازند، درست مثل آنچه که در بلاکچین‌های اتریوم و سولانا شاهد آن هستیم.

رودارمور در تلاش برای پیدا کردن یک راه سالم‌تر برای ضرب توکن بر روی بلاکچین BTC، از سپتامبر سال ۲۰۲۳ کار روی این پروژه را آغاز کرد و از آن زمان گمانه‌زنی‌های زیادی درباره مزایا و پیامدهای پروتکل رونز شکل گرفت. فراکلین تمپلتون می گوید:

در حال حاضر، بازار توکن‌های قابل‌تعویض روی بیت کوین نسبت به اتریوم و سولانا بسیار کوچک است؛ با این حال، با روی کار آمدن یک استاندارد کارآمدتر (رونز)، بیت کوین هم شکاف موجود بین بازار خود با سایر بلاکچین‌ها را پر خواهد کرد.

هر یک از انواع توکن‌هایی که به واسطه پروتکل رونز روی بلاکچین بیتکوین ایجاد می‌شود نوعی رون (Rune) به شمار می‌رود که مجموع آن‌ها در انگلیسی با اصطلاح رونز (Runes) یاد می‌شود. رون‌ها یا رونز مجموعه‌ای از داده‌های اجرایی هستند که امکان ایجاد و خرج کردن دارایی‌های خاصی را در شبکه فراهم می‌کنند.

پروتکل رونز در بلاک ۸۴۰٫۰۰۰ بیت کوین و همزمان با رویداد هاوینگ در بیستم آوریل ۲۰۲۴ راه‌اندازی شد.

تفاوت توکن‌های پروتکل رونز با سایر توکن‌های بلاکچین بیت کوین

پیش از این، کاربران با کمک استانداردهای BRC-20 و SRC-20 امکان راه‌اندازی توکن روی شبکه بیت کوین را داشتند، در باب تفاوت‌های موجود بین پروتکل رونز و روش‌های پیشین برای ایجاد توکن روی بلاکچین بیت کوین باید گفت:

• استانداردهای BRC-20 و SRC-20 مبتنی بر نظریه اوردینالز بوده و باعث به وجود آمدن UTXO یا خروجی خرج‌نشده تراکنش می‌شود که فضای زیادی را اشغال می‌کند. در مقابل، توکن‌های پروتکل رونز برای ذخیره داده به فضای کمتری نیاز دارند.
• ایجاد توکن با استانداردهای نامبرده به دانش فنی، فرایندهای پیچیده و داده‌های خارج از زنجیره (Off Chain) نیاز دارد. پروتکل رونز با داشتن یک سیستم سرراست نیازی به زیرساخت اضافی نداشته و با امکان دسترسی بیشتر، کاربرپسندتر به شمار می‌رود.
• پروتکل رونز توکن‌های معیوبی که با تراکنش‌های حاوی خطا ساخته شده را از بین می‌برد و با افزایش امنیت، میزان خروجی‌های غیرضروری را به حداقل می‌رساند؛ این در حالی است که ضرب کردن توکن‌های دارای استاندارد BRC-20 باعث به وجود آمدن داده‌های هرز آن-چین شده و از کارآمدی آن می‌کاهد.
• رونز هم مانند توکن‌های BRC-20 و SRC-20 به بلاکچین بیت کوین وابسته هستند با این تفاوت که طراحی ساده‌تری داشته، به پروتکل اوردینالز وابستگی ندارند، نسبت به این استانداردها کارآمدتر و سالم‌تر هستند و با مدل‌های موجود روی بلاکچین بیت کوین مثل UTXO و OP-RETURN سازگاری دارند.
• رون‌ها یا رونز برخلاف سایر پروتکل‌های توکن فانجبل (Fungible) یا قابل‌تعویض روی بلاکچین بیت کوین (مثل RGB و دارایی‌های تپ‌روت) به داده‌های خارج از زنجیره یا آف‌چِین (Off-Chain) وابسته نیستند و برای عملیات‌هایی مثل Omni Layer و Counterparty به توکن بومی نیاز ندارند.
• در عین حال، پروتکل رونز برخلاف BRC-20 (که استاندارد ثابتی داشته و در کامیونیتی بیت کوین بیشتر مورد پذیرش واقع شده است)، برای ضرب توکن به یک چارچوب استانداردسازی نیاز دارد.

در جدول زیر، تفاوت بین پروتکل رونز و توکن‌های BRC-20 به اختصار شرح داده شده است.

نحوه ضرب توکن در پروتکل رونز

به فرایند ضرب یا ایجاد رون (توکن) به وسیله پروتکل رونز، حکاکی (Etching) گفته می‌شود. توسعه‌دهندگانی که قصد ایجاد یک توکن جدید از این طریق را دارند ابتدا باید در خروجی OP_RETURN، مواردی چون نام توکن، نماد، شناسه، میزان عرضه، تقسیم‌پذیری و سایر پارامترهای مربوط به ایجاد و توزیع توکن را مشخص کنند. آن‌ها امکان استفاده از مشخصه پری‌ماین (Premine) را هم دارند تا پیش از توزیع عمومی رمزارز خود بتوانند مقداری از توکن‌ها را به تیم توسعه‌دهنده اختصاص دهند.

پس از فرایند حکاکی، امکان ضرب توکن‌ها به شیوه باز و بسته وجود دارد. ضرب باز به همه کاربران اجازه می‌دهد تا پس از حکاکی اولیه به ضرب توکن بپردازند و با یک تراکنش ضرب، مقدار ثابتی را به عنوان رونز ضرب کنند. در ضرب بسته، کاربران در صورتی می‌توانند به ایجاد توکن جدید اقدام کنند که شرایط از پیش‌تعریف‌شده (مثلا یک دوره زمانی خاص برای پایان مینتینگ) محقق شود.

مزایا و معایب پروتکل رونز

از جمله مزایایی که پروتکل رونز با خود به همراه دارد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• استفاده از مدل UTXO: پروتکل رونز تا حد زیادی با مدل UTXO بیت کوین ادغام شده و این موضوع باعث افزایش سازگاری و ادغام طبیعی آن با بیت کوین می‌گردد.
• عملیات‌های ساده‌سازی شده: Runes Protocole با استفاده از یک مکانیزم چندتایی (شناسه، خروجی، مقدار) باعث ساده‌سازی فرایند ایجاد، انتقال و توزیع توکن شده است.
• دسترسی کاربر: پروتکل رونز با ساده ساختن عملیات‌های کاربر و کاهش وابستگی به فرایندهای پیچیده، محیطی کاربرپسند را فراهم کرده است.
• شفافیت و امنیت: تمامی فرایندهای شبکه قابل ردیابی است و این امر باعث شفافیت بالای آن شده است. علاوه بر این، مکانیزم رون‌سوزی هم امنیت پروتکل را افزایش می‌دهد.
• جذب کاربران بیشتر: رونز با ارائه ساختار ساده ممکن است نظر توسعه‌دهندگان توکن را به خود جلب کند و نوآوری موجود در کامیونیتی بیت کوین را گسترش دهد.

هر پروژه‌ای علاوه بر مزایای خاص خود، چالش‌ها و معایبی هم دارد. در ادامه به برخی از معایب Runes Protocole اشاره شده است:

• عدم وجود استاندارد یکپارچه: فقدان یک چارچوب استاندارد برای رونز باعث پراکندگی، ایندکسینگ و توسعه زیرساخت‌های پیچیده شده است.
• رویکردهای متناقض: مدل UTXO روی کارایی و سازگاری با شبکه لایتنینگ تمرکز دارد در حالی که BRC-20 رویکرد جاافتاده حساب محور را دنبال می‌کند. رونز با وجود مزایایی که به همراه دارد باید با پذیرش گسترده استاندارد BRC-20 رقابت کند.
• مشارکت و پذیرش: رونز در تلاش است تا از پشتیبانی کامیونیتی بیت کوین بهره‌مند شود، اینکه راه‌اندازی پروتکل در عین مشارکت کامیونیتی صورت نگرفته، نگرانی‌هایی را درباره پذیرش آن به وجود آورده است.

سخن پایانی

پروتکل رونز مکانیزم جدیدی را برای صدور توکن روی شبکه بیت کوین ارائه داده است. با اینکه بلاکچین بیت کوین با این هدف طراحی نشده، اضافه شدن قابلیت‌های جدید به قدیمی‌ترین بلاکچین مدرن جالب توجه است. در حال حاضر، پروژه‌های زیادی در حال آماده شدن به منظور راه‌اندازی توکن خود روی این شبکه هستند و انتظار می‌رود پروتکل رونز با بهینه ساختن روش‌های قدیمی‌تر، فضای جدیدی را در دنیای رمزارز به وجود بیاورد.

البته، هنوز نمی‌توان به قطع درباره سودآوری پروتکل رونز و تاثیر آن روی سرمایه‌گذاران اصلی سخن گفت. اگر این پروتکل بتواند چالش‌های مربوط به استاندارد BRC-20 را برطرف کرده و ارزش شبکه بیت کوین را افزایش دهد، نظر کاربران و سرمایه‌گذاران بیشتری را به سمت خود جلب خواهد کرد.

از طرف دیگر، Runes می‌تواند هم نویدبخش باشد و هم تهدیدکننده! این پروتکل با وجود نوآوری‌هایی که به همراه خواهد داشت خالی از چالش نیست و هنوز نگرانی‌هایی درباره مقیاس‌پذیری و پایداری آن وجود دارد.

سوالات متداول درباره پروتکل رونز

سایر منابع: منبع۱، منبع۲، منبع۳