آیا تا به حال برای شما اتفاق افتاده است که تنها بر اساس احساسات و افکاری که دارید بخواهید در زمینه‌ای سرمایه‌گذاری کنید؟ به نظر شما این سوگیری‌های احساسی مختلف می‌تواند بر تصمیمات شما در سرمایه‌گذاری تاثیر بگذارد؟ اگر بله، آیا می‌دانید که برای جلوگیری از آن‌ها چه کارهایی را باید انجام دهید؟ کنترل احساسات در ترید و معامله گری کار ساده‌ای نیست به همین دلیل در این مقاله از ایران بروکر خواهید دانست که سوگیری‌های احساسی در سرمایه‌گذاری چه تاثیری بر معاملات شما خواهند داشت و به شما راه‌هایی را نشان می‌دهیم که در این مواقع برای کنترل احساسات خود و جلوگیری از هیجان‌زده عمل‌کردن در سرمایه‌گذاری از آن‌ها استفاده کنید. پس با ما همراه باشید!
علم نشان می‌دهد که سیستم ما انسان‌ها به گونه‌ای طراحی شده که بر اساس سوگیری‌های خاصی که داریم، مدام سعی داریم خود را فریب دهیم.
طبق تحقیقی که توسط MagnifyMoney انجام شد، ۶۶٪ از سرمایه‌گذاران بعد از گرفتن تصمیمات احساسی برای سرمایه‌گذاری خود پشیمان شده‌اند.
در نقطه مقابل آن‌ها، ۵۸٪ سرمایه‌گذاران، زمانی که توانستند با موفقیت سوگیری‌های احساسی در سرمایه‌گذاری را کنترل کرده و یا حتی حذف کنند، عملکرد بهتری داشتند. اما نکته‌ای که وجود دارد این است: به عمل کار برآید، به سخن‌دانی نیست!
سرمایه‌گذاری که منشا آن عادات فکری ما باشد معیوب است و می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری‌های ضعیف شود و به‌طور بالقوه بازدهی را در نتیجه سرمایه‌گذاری یا معامله‌گری از بین ببرد.
در این مقاله، قصد داریم ۴ مورد از خطرناک‌ترین سوگیری‌های احساسی در سرمایه‌گذاری را شرح دهیم و همچنین نکات کاربردی را ارائه کنیم که به شما در حذف کردن این سوگیری‌ها در تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری بهتر کمک می‌کند.
سوگیری به زبان ساده به چه معناست؟
سوگیری همان تصور ماست که شرایط و موقعیت چگونه باید باشد، حتی اگر واقعیت چیز دیگری باشد.
به زبان ساده‌تر، سوگیری زمانی است که ما چیزی را بر اساس تجربه یا باورهای خود فرض می‌کنیم. به‌عنوان مثال، طرفداران یک تیم ورزشی را در نظر بگیرید. مهم نیست که آیا این تیم عملکرد خوبی دارد یا نه، به‌هرحال طرفداران آن ممکن است ادعا کنند که این تیم بهترین است!
بسیاری از مردم در سرمایه‌گذاری (و پس‌انداز) به یک شکل عمل می‌کنند که می‌توان سوگیری‌های مختلفی را در رفتار آن‌ها مشاهده کرد.
حالا ما قصد داریم به رایج‌ترین این رفتارها نگاه کنیم و نحوه اجتناب از این‌گونه رفتارها را توضیح دهیم. مطمئنا این بررسی به شما در تصمیم‌گیری بی‌طرفانه در سرمایه‌گذاری کمک خواهد کرد و با شناخت این موارد می‌توانید مهارت خود را در کنترل احساسات در ترید و معامله گری نیز تقویت کنید.
سوگیری های احساسی در سرمایه‌گذاری چیست؟
همه ما می‌دانیم که سرمایه‌گذاری مراحل زیادی دارد، از جمع‌آوری اطلاعات گرفته تا ارزیابی گزینه‌های موجود برای سرمایه‌گذاری و سپس خرید و فروش آن‌ها. یکی از مهم‌ترین مسائل برای موفقیت در سرمایه گذاری مهارت کنترل احساسات در ترید و معامله گری است.
در عصری قرار داریم که تنها با چند سرچ ساده به منابع زیادی از اطلاعات می‌توانیم دست پیدا کنیم. این ویژگی علاوه بر جنبه مثبت آن، دارای یک بعد منفی نیز هست. بمباران شدن با اطلاعات بیش از حد، احتمال افتادن در تله‌های روانی و نادیده گرفتن برخی از جنبه‌‌های مهم را بالا می‌برد و ممکن است بر تصمیم‌گیری های شما تاثیرات منفی نیز بگذارد.
اما نگران نباشید! اگر یاد بگیرید که چگونه باید منشا آن را شناسایی، درک و بر آن‌ها غلبه کنید، می‌توانید از افتادن در این دام‌ها جلوگیری کنید و ما اینجا هستیم که به شما کمک کنیم.
در ادامه به رایج‌ترین سوگیری‌های احساسی در سرمایه‌گذاری که معمولا سرمایه‌گذاران دچار آن می‌شوند اشاره می‌کنیم.
معرفی 4 مورد از سوگیری های احساسی در سرمایه گذاری
1- سوگیری تایید
همان‌طور که می‌دانید، معمولا اولین برداشت ذهنی ما از یک مسئله بسیار مهم است. احتمالا دلیل آن این باشد که تغییر ذهنیت اولیه سخت است.
سوگیری تایید باعث می‌شود که ما به دنبال اطلاعاتی باشیم که با باورهای موجود ما از یک مسئله مطابقت داشته باشد. اگر هم به اطلاعات مخالف آن برخورد کنیم، آن‌ها را رد می‌کنیم و یا سعی داریم به‌گونه‌ای از اطلاعات جدید برداشت کنیم که مطابق با ذهنیت قبلی ما باشد.
بنابراین سرمایه‌گذارانی که سوگیری تایید دارند بیشتر روی اطلاعاتی تمرکز می‌کنند که نظر آن‌ها را در مورد یک سرمایه‌گذاری خاص تقویت می‌کند و باعث اطمینان بیشتر آن‌ها نسبت به سرمایه‌گذاری‌شان می‌شود.
به عنوان مثال، برخی سرمایه گذاران ممکن است به مدت طولانی‌تر از آنچه که باید، سهام یک شرکت را که در حال کاهش است حفظ کنند و آن را نفروشند و با هدف تقویت باور خود مبنی‌بر اینکه این شرکت هنوز یک سرمایه‌گذاری خوب است، تمام اخبار مربوط به این شرکت را مثبت تفسیر کنند!
درنتیجه، سوگیری تایید می‌تواند باعث غیرمنطقی شدن رفتار یک سرمایه‌گذار شود. استدلال نادرست باعث نتیجه‌گیری نادرست می‌شود و درنهایت منجر به گرفتن تصمیمات سرمایه‌گذاری نامطلوب می‌شود.
چگونه از سوگیری تایید در امان بمانیم؟
در ابتدا، باید از خطر سوگیری تایید آگاه باشید و بدانید که می‌تواند قضاوت درست شما را مخدوش کند. دوم، باید مدام و به طور فعال اطلاعاتی را که با باورهای موجود شما در تضاد هستند جستجو کرده و آن‌ها را درک کنید.
چارلی مانگر “Charlie Munger”، نزدیک‌ترین شریک وارن بافت “Warren Buffett” معتقد است:
یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی که می‌توانید داشته باشید، از بین بردن سریع و فراموش کردن ایده‌های قبلی در زمان مناسب است. شما باید خودتان را تحت فشار قرار دهید که استدلال‌های دیگران را هم در نظر بگیرید.
2- سوگیری ترس از دست‌دادن سرمایه
در واقع از دست‌دادن پول و سرمایه همیشه آزاردهنده است. از نظر روانشناسی، دردی که در از دست‌دادن وجود دارد بسیار قوی‌تر از لذت به دست‌آوردن است. به عبارت دیگر، مردم اغلب ترجیح می‌دهند ۱ میلیون تومان خود را از دست ندهند تا اینکه ۱ میلیون تومان به دست آورند.
بنابراین این ذهنیت که فرد نمی‌خواهد ضرر کند ممکن است باعث شود یک دارایی ضررده را به امید اینکه در نهایت ارزش دارایی او برگردد، آن را برای مدت طولانی نگه‌دارد.
داشتن چنین استراتژی برای سرمایه‌گذاری، می‌تواند منجر به پذیرفتن ریسک‌های بیش از حد شود و در نتیجه زیان‌های بزرگ‌تری در مسیر سرمایه‌گذاری به همراه داشته باشد.
چگونه از سوگیری ترس از دست‌دادن سرمایه در امان بمانیم؟
راه‌حلی که برای جلوگیری از این نوع سوگیری وجود دارد این است که از سرمایه‌گذاری بیش‌ازحد در دارایی‌های که احساسات شما نسبت به آن‌ها در سطح بالایی قرار دارند، دوری کنید. بسیاری از ریسک‌هایی که در سرمایه‌گذاری‌ها وجود دارند خارج از کنترل ما هستند. بنابراین اگر تنها دلیلی که باعث می‌شود شما دارایی خود را که وارد ضرر شده نفروشید، “ترس و نپذیرفتن ضرر” باشد، به احتمال زیاد زمان فروش دارایی شما فرا رسیده است.
به همین دلیل گاهی اوقات ممکن است بهتر باشد که ضرر را بپذیرید. به‌خصوص زمانی که در سرمایه‌گذاری‌های پرریسک‌تر مانند سهام و ارزهای دیجیتال سرمایه‌گذاری می‌کنید. خوب است بدانید که همیشه گزینه‌های امن‌تری برای سرمایه‌گذاری وجود دارند مانند طلا و فلزات گران‌بها. پس این گزینه‌ها را در سرمایه‌گذاری‌های خود نیز در نظر بگیرید و تخم‌مرغ‌های خود را تنها در یک سبد نچینید!
3- سوگیری روایی یا داستانی
مردم عاشق داستان‌ها هستند و دقیقا سوگیری داستانی هم به همین اشاره دارد.
این نوع سوگیری را افرادی دارند که مایلند اطلاعات مختلف را خوشبینانه و به‌عنوان بخشی از یک روایت بزرگتر تفسیر کنند، صرف‌نظر از اینکه واقعیت‌ها واقعا آن‌ها را تایید می‌کنند یا خیر.
به‌عنوان مثال، سرمایه‌گذاران ممکن است ترجیح دهند سرمایه‌گذاری‌هایی را انجام دهند که می‌توانند از طریق یک داستان به یاد ماندنی یا الهام‌بخش با آن‌ها ارتباط برقرار کنند.
به این دو مثال توجه کنید:
- یک شرکت نرم‌افزاری کوچک در ۶ فصل متوالی رشد درآمدی ضعیفی داشته و درآمد آن ۴۰ درصد کاهش یافته است.
- یک شرکت ساخت ابزارهای پیشرفته طراحی وب که تا مرز ورشکستگی پیش رفته بود، به‌تازگی وارن ماسک، مدیرعامل برجسته‌ای را منصوب کرده است. بلومبرگ گفته است که این مدیر عامل جدید نوید داده که می‌تواند به سرعت این کسب‌و‌کار را بهبود بخشد و همچنین قول داده است که سرمایه‌گذاری‌ها و فروش را در این شرکت افزایش دهد.
ممکن است تعجب کنید اما هر دو گزارشی که خواندید در واقع مربوط به یک شرکت (فرضی) است. حالا ببینید که یک روایت و گزارش خوب درواقع چه تفاوتی در اصل ماجرا ایجاد می‌کند!
روایت‌ها می‌توانند سرمایه‌گذاران را به خرید سهام حتی با قیمت‌های بسیار بالا ترغیب کنند. به همین دلیل است که “سهام‌های داستانی” بسیار محبوب شده‌اند.
سهام داستانی چیست؟
سهام داستانی به سهام‌هایی گفته می‌شود که بر اساس داستان‌ها و روایت‌هایی که درمورد آن سهام ساخته شده معامله می‌شوند و نه بر اساس درآمد شرکت، رشد آتی و …
برای مثال بیت کوین را در نظر بگیرید. اگرچه بیت کوین درواقع یک ارز دیجیتال است و نه یک سهام، اما زمانی بیت کوین رتبه اول را در بازار داشت. یکی از روایت‌های مربوط به بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال این است که:
بیت کوین و ارزهای دیجیتال در نهایت جایگزین ارزهای فیات یا همان پول‌های کاغذی خواهند شد و به‌عنوان رایج‌ترین شکل پول در آینده مورد استفاده قرار خواهند گرفت.
یا روایت دیگری که درمورد بیت کوین وجود دارد این است که:
بیت کوین در حال رقابت با طلا به‌عنوان ذخیره‌کننده ارزش سرمایه یا پول است.
نمونه‌های دیگری از سهام‌های داستانی نیز وجود دارند که مشهورترین آن‌ها شرکت‌هایی مانند تسلا و آمازون هستند. درواقع آمازون به‌عنوان موفق‌ترین سهام داستانی در حداقل یک دهه اخیر در نظر گرفته می‌شود.
حالا در نظر بگیرید که روایتی درمورد یک سهام نادرست باشد. در این صورت آن سهام تنها یک حباب خواهد بود که در این موقعیت ممکن است ما به‌عنوان سرمایه‌گذار دچار مشکل شویم. گاهی اوقات، سرمایه‌گذاران توسط این داستان‌های قانع‌کننده فریب می‌خورند که باعث می‌شود تصمیمات ضعیف و نادرستی در راستای سرمایه‌گذاری خود بگیرند و در نتیجه این عمل باعث از دست رفتن پول آن‌ها می‌شود.
چگونه از سوگیری داستانی یا روایی در سرمایه‌گذاری در امان بمانیم؟
زمانی که در حال تحقیق برای سرمایه‌گذاری‌های خود هستید، نباید داستان‌هایی که پشت آن‌ها می‌شنوید را کاملا نادیده بگیرید، بلکه به دنبال اطلاعاتی باشید که هم شنیده‌های شما را تایید می‌کنند و هم با آن‌ها در تضاد هستند.
به عبارت دیگر، اطلاعات عینی به‌دست آمده را تجزیه و تحلیل کنید و با روایت‌های سرمایه‌گذاری مورد نظر خود مطابقت دهید تا متوجه شوید شنیده‌های شما را اثبات یا رد می‌کنند.
4- سوگیری اعتماد به نفس بیش از حد
هر سرمایه‌گذار نسبتا موفق تقریبا این باور را دارد:
من بهتر از شما هستم!
در این نوع سوگیری، افراد معمولا توانایی‌های خود را بسیار دست بالا می‌گیرند. این سوگیری ممکن است ما را به این فکر بیندازد که ما نسبت به دیگر سرمایه‌گذاران بهتر هستیم.
در سرمایه‌گذاری، سوگیری اعتمادبهنفس، اغلب باعث می‌شود افراد دانش و درک خود از بازارهای مالی یا انواع خاصی از سرمایه‌گذاری‌ها را بیش‌ازحد برآورد کنند و توصیه‌های متخصصین را نادیده بگیرند.
داشتن این سوگیری احساسی می‌تواند باعث شود در زمان‌بندی‌های نامناسب بازار اقدام به سرمایه‌گذاری‌های مخاطره‌آمیز کرده و سطح تحمل ریسک خود را در نظر نگیرید.
چگونه از سوگیری اعتمادبهنفس بیش‌ازحد در امان بمانیم؟
با واقع‌بین بودن درمورد بازار و توانایی‌های خود به‌عنوان یک سرمایه‌گذار، می‌توان از این نوع سوگیری جلوگیری کرد. برای سرمایه‌گذاری می‌توانید اخبار، نمودارها و سایر مطالبی را که در دسترس‌تان است مطالعه کنید و در عین حال درمورد مهارت‌های سرمایه‌گذاری خود با خودتان صادق باشید.
گاهی اوقات، به‌جای تلاش برای پیدا کردن زمان مناسب بازار برای سرمایه‌گذاری، پیروی از یک استراتژی مانند “استراتژی متوسط هزینه دلاری” (DCA) می‌تواند بهترین گزینه برای سرمایه‌گذاری شما باشد.
جمع بندی – چگونه از سوگیری‌های احساسی در سرمایه‌گذاری دوری کنیم؟
این یک رفتار طبیعی در انسان است که درمورد چیزی تعصب داشته باشد و البته سرمایه‌گذاری نیز از این قاعده مستثنی نیست. بنابراین همیشه به خاطر داشته باشید که تصمیمات سرمایه‌گذاری شما، هرچقدر هم که برنامه‌ریزی‌شده و روشنگرانه به نظر برسند، ممکن است تحت تاثیر سوگیری‌های احساسی باشند. این سوگیری‌های عبارت‌اند از:
- سوگیری تایید: فرد در جستجوی اطلاعاتی است که نظر او را در مورد یک سرمایه‌گذاری خاص جلب می‌کند.
- سوگیری ترس از دست دادن سرمایه: ترجیح فرد بر از دست ندادن پول است تا به کسب آن.
- سوگیری‌های داستانی: فرد اطلاعات خود از یک گزینه سرمایه‌گذاری را به‌عنوان بخشی از یک داستان بزرگتر تفسیر می‌کند، حتی اگر حقایق درمورد داستان درست نباشند.
- سوگیری اعتمادبهنفس بیش‌ازحد: فرد نسبت به توانایی‌ها و دانش خود درمورد بازار بیش از حد مطمئن است.
البته اگر بدانید که چطور باید از این نوع سوگیری‌های احساسی در سرمایه‌گذاری خود اجتناب کنید، هیچ اشکالی درمورد آن‌ها وجود ندارد.
اولین قدم این است که تشخیص دهید که سوگیری‌ها می‌توانند قضاوت شما را مختل کنند.
گام دوم این است که اقدام کنید: کنجکاو باشید، به طور کامل تحقیق کنید و باورهای خود را به چالش بکشید.
به این ترتیب، در نهایت متوجه خواهید شد که باید بر اساس واقعیات و تحلیل‌ها تصمیم بگیرید نه اینکه با تعصب فکر کنید.
البته انواع مختلفی دیگری از سوگیری‌های احساسی در سرمایه‌گذاری وجود دارد که احتمالا در آینده در مقالات بعدی به آن بپردازیم. اما اگر بتوانید این چهار مورد اصلی را کنترل کنید، می‌توانید بسیار بهتر از سرمایه‌گذارانی که بر مبنای احساسات عمل می‌کنند رفتار کنید.
سوالات متداول سوگیری احساسی در ترید و معامله گری
سوگیری احساسی در ترید و معامله گری به چه معناست؟
سوگیری‌های احساسی معمولا بر اساس احساسات یک تریدر یا سرمایه‌گذار در زمان تصمیم‌گیری اتفاق می‌افتد که ریشه در روانشناسی فرد دارند و تاثیر بسزایی در نتیجه معاملات او دارند.
رایج ترین نوع سوگیری احساسی در میان معامله‌گران کدام است؟
سوگیری تایید رایج‌ترین نوع از سوگیری‌های احساسی در بین معامله گران است که طبق این سوگیری فرد به دنبال اطلاعاتی است که با باورهای موجود او از یک مسئله مطابقت داشته باشد. اگر هم به اطلاعات مخالف آن برخورد کند، آن‌ها را رد می‌کند.
چگونه می‌توان از سوگیری‌های مختلف در سرمایه گذاری یا ترید اجتناب کرد؟
به‌طور کلی ابتدا باید آگاه شوید که سوگیری‌ها باعث مخدوش شدن قضاوت درست شما از یک مسئله می‌شوند. در قدم بعدی نیاز است واقع‌بین باشید و به دنبال اطلاعاتی بگردید که با باورهای موجود شما در تضاد هستند. سپس به بررسی آن‌ها پرداخته و سعی بر درک آن‌ها داشته باشید.
