بازارسازان خودکار(AMM) | گامی بلند در راه تحول معاملات دارایی‌های دیجیتال

مفهوم بازارسازان خودکار (Automated Market Makers – AMM) به یک الگوی نسبتا جدید در حوزه مبادلات ارزهای دیجیتال اشاره دارد که چشم‌اندازی نوین را به روی معاملات غیرمتمرکز گشوده‌اند. اگر با انواع صرافی رمزارز (متمرکز و غیرمتمرکز) کار کرده باشید، حتما می‌دانید که صرافی های متمرکز دارای یک دفتر سفارش هستند و سفارش‌هایی که توسط خریداران و فروشندگان در این دفتر ثبت می‌شود، در روند قیمت‌گذاری معاملات در این پلتفرم‌ها نقش اساسی دارند.

اما در صرافی غیرمتمرکز که دارایی کاربران اصلا به کیف پول صرافی اضافه نمی‌شود و خریدار و فروشنده امکان تعیین قیمت سفارش را ندارند از چه سیستمی برای تامین نقدینگی و قیمت‌گذاری استفاده می‌شود؟  

بازارسازان خودکار یا به اصطلاح AMM‌ها در پلتفرم های غیرمتمرکز روش نوآورانه‌ای برای ایجاد نقدینگی و اجرای معاملات آنی، (بدون نیاز به واسطه‌های سنتی) ارائه کرده‌اند که موجب تحول اساسی در اکوسیستم مالی غیرمتمرکز (DeFi) شده است. در این مقاله از ایران بروکر، به بررسی ماهیت و نحوه کار این فناوری می‌پردازیم و بعد از معرفی انواع مدل‌های AMM، مزایا و چالش‌های بازارسازهای خودکار را بر می‌شمریم.

تعریف بازارسازان خودکار (AMM)

بازارسازان خودکار، پروتکل‌های هوشمندی هستند که با استفاده از قراردادهای هوشمند و الگوریتم‌های پیچیده، به طور خودکار نقدینگی را در بازار تأمین کرده و روند مبادله دارایی‌های دیجیتال را تسهیل می‌کنند. این پروتکل‌ها به جای استفاده از دفتر سفارشات متمرکز، از استخرهای نقدینگی (liquidity pools) برای انجام معاملات بهره می‌برند.

در حقیقت، این پدیده‌ انقلابی، به تحول بنیادین در حوزه مالی غیرمتمرکز منجر شده است، عملکرد صرافی های غیرمتمرکز (DEX) را دگرگون ساخته و زمینه را برای کاربردهای متنوع و پیشرفته‌تر در آینده فراهم می‌سازد.

به عبارت دیگر، بازارساز خودکار (AMM) یک نوع پروتکل مبادله غیرمتمرکز است که به کاربران امکان می‌دهد بدون نیاز به واسطه شخص ثالث، دارایی‌های دیجیتال را خرید و فروش کنند. این پروتکل‌ها فرآیند قیمت‌گذاری و تطبیق سفارش‌ها را به صورت خودکار انجام می‌دهند و معمولاً از الگوریتم‌هایی برای تعیین قیمت معاملات بین خریداران و فروشندگان استفاده می‌کنند.

این فناوری مکانیزمی را برای تبادل دارایی‌ها فراهم می‌آورد که بر اساس قوانین ریاضی و الگوریتم‌های خاص عمل می‌کند. در این مکانیزم، تعدادی از دارایی‌های دیجیتال به عنوان رزرو در نظر گرفته می‌شوند و قیمت آن‌ها توسط الگوریتم‌های خاصی تعیین می‌شود. سپس کاربران می‌توانند با استفاده از این رزرو دارایی‌های خود را خرید و فروش کنند.

عملکرد بازارسازان خودکار به این صورت است که هر کاربری که می‌خواهد دارایی‌های مورد نظر خود را خریداری کرده یا آن را به فروش برساند، ابتدا مقدار دارایی مورد نظر خود را وارد می‌کند. سپس الگوریتم‌های بازارسازی به صورت خودکار قیمت و تعداد دارایی‌هایی که کاربر می‌تواند دریافت کند را محاسبه می‌کنند. این قیمت و تعداد بر اساس قوانین ریاضی و الگوریتم‌های خاصی تعیین می‌شود که به منظور حفظ تعادل در بازار و جلوگیری از تغییرات ناگهانی قیمت استفاده می‌شود.

بازارسازان خودکار (AMM) از الگوریتم‌هایی مانند فرمول‌های تعادل قیمت و تعداد دارایی‌ها استفاده می‌کنند. این الگوریتم‌ها بر اساس اصول ریاضی و قوانین بازار مبتنی بر عرضه و تقاضا عمل می‌کنند. به عبارت دیگر، بازارسازان خودکار (AMM) با توجه به میزان عرضه و تقاضا، قیمت و تعداد دارایی‌ها را به صورت خودکار تعیین می‌کنند.

فرمول محصول ثابت در بازارساز خودکار یونی سواپ

در مدل بازارساز خودکار پلتفرم غیرمتمرکز یونی سواپ (وب‌سایت)، از فرمول «محصول ثابت» (Constant Product Formula) برای تعیین قیمت‌ها استفاده می‌شود. بر اساس این فرمول، ضرب حجم دو دارایی در جفت‌ارزهای بازار، همواره باید رقم ثابتی باشد. به عنوان مثال، در جفت‌ارز ETH/USDC، اگر مقدار ETH برابر 1 باشد، مقدار USDC باید برابر 1000 باشد تا حاصل ضرب آنها (1×1000=1000) ثابت بماند.

X*Y=K

بازارساز خودکار یونی سواپ با استفاده از این فرمول، به طور پیوسته قیمت‌ها را تنظیم می‌کند تا ضریب ثابت (K) را در جفت‌ارزهای بازار حفظ نماید. به این ترتیب برای حفظ این تعادل، با افزایش عرضه یک دارایی، قیمت آن کاهش می‌یابد و با افزایش تقاضا، قیمت آن افزایش می‌یابد. این مکانیزم به طور خودکار باعث ایجاد تعادل و نقدینگی در بازار می‌شود.

مکانیزم عملکرد AMM‌ها

در طراحی بازارسازان خودکار، مفهوم «استخرهای نقدینگی» نقش کلیدی ایفا می‌کند. این استخرها مجموعه‌ای از دارایی‌های رمزنگاری‌شده هستند که بازارسازان خودکار از آنها برای تسهیل معاملات کاربران استفاده می‌کند. کاربرانی که دارایی‌های خود را به این استخرها می‌افزایند، «ارائه‌دهندگان نقدینگی» (LPs) نامیده می‌شوند.

وجود نقدینگی کافی، برای عملکرد مناسب AMM‌ها بسیار حائز اهمیت است. در صورت کمبود نقدینگی در این استخرها، قیمت دارایی‌ها در هنگام خرید و فروش توسط معامله‌گران دچار نوسان‌های شدید و به اصطلاح لغزش قیمت (اسلیپج) زیاد خواهد شد که منجر به کارایی پایین سرمایه و زیان موقتی می‌شود. این پروتکل‌ها برای تشویق کاربران به سپردن دارایی‌های خود به AMM‌ها، بخشی از کارمزد تراکنش پلتفرم را به عنوان پاداش به آنها اعطا می‌کنند.

انواع مدل های بازارسازان خودکار

در ادامه به بررسی انواع مختلف بازارسازهان خودکار می‌پردازیم. بازارسازهای خودکار را می‌توان به انواع مختلفی تقسیم‌بندی کرد که مهم‌ترین آنها عبارتند از:

• Constant Product Market Maker یا CPMM: در این مدل، استخر نقدینگی با استفاده از قاعده‌ی بازارسازی محصول ثابت عمل می‌کند. به عبارت دیگر، حاصل ضرب مقادیر دو دارایی در استخر نقدینگی همیشه ثابت است.
• Constant Sum Market Maker یا CSMM: در این مدل، مجموع ارزش دو دارایی در استخر نقدینگی همیشه ثابت است. به عبارت دیگر، مجموع ارزش دارایی‌ها در هر لحظه تغییر نمی‌کند.
• Weighted Average Price Market Maker یا WAPMM: در این مدل، استخر نقدینگی بر اساس قیمت‌های متوسط وزن‌دار دارایی‌ها عمل می‌کند. وزن‌ها بر اساس حجم معاملات هر دارایی تعیین می‌شوند.
•  Bonding Curve Market Maker: در این مدل، استخر نقدینگی بر اساس منحنی باندینگ عمل می‌کند. قیمت دارایی‌ها بر اساس تقاضا و عرضه تعیین می‌شود. با افزایش تقاضا، قیمت دارایی‌ها افزایش می‌یابد و با کاهش تقاضا، قیمت آنها کاهش می‌یابد.

هر کدام از این مدل‌ها با ویژگی‌ها و الگوریتم‌های منحصربه‌فرد خود به بهبود عملکرد بازارسازی خودکار کمک می‌کنند.

مزایا و چالش های بازارسازان خودکار

AMM‌ها مزایای متعددی نسبت به مدل‌های سنتی صرافی‌ها دارند:

• تامین نقدینگی: AMM‌ها نقدینگی فراوانی را برای طیف گسترده‌ای از دارایی‌های رمزنگاری‌شده فراهم می‌کنند.
• دسترسی بالا: معامله‌گران انفرادی می‌توانند به سادگی در AMM‌ها معامله کنند.
• کارایی بیشتر: AMM‌ها در مقایسه با صرافی‌های سنتی، معاملات را با هزینه و زمان کمتری انجام می‌دهند.
• عدم نیاز به واسطه‌گری شخص ثالث: در AMM‌ها، معاملات به صورت غیرمتمرکز و بدون نیاز به اعتماد به واسطه‌ها انجام می‌شوند.
• ثبات قیمت: مدل‌های پیشرفته AMM‌ها نوسانات قیمتی را مدیریت و کنترل می‌کنند.
• ارائه خدمات غیرمتمرکز به کاربران
• جلوگیری از دستکاری قیمت‌ها توسط بازیگران بزرگ

این ویژگی‌های ارزشمند باعث شده است که استفاده از AMM‌ها در حوزه مالی غیرمتمرکز روز به روز افزایش یابد. با این حال، بازارسازان خودکار هم چالش‌های خاص خود را دارند که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ریسک نوسان قیمت‌ها در برخی جفت‌های ارزی
• امکان حملات اقتصادی مانند حمله آربیتراژ
• نیاز به توسعه مداوم الگوریتم‌ها برای بهبود کارایی
• چالش‌های مربوط به امنیت قراردادهای هوشمند
• محدودیت‌های مربوط به مقیاس‌پذیری و کارایی تراکنش‌ها
• عدم انعطاف برای سازگار شدن با تغییرات ناگهانی بازار

 چشم‌انداز آینده بازارسازان خودکار

با توجه به مزایای قابل توجه AMM‌ها در ایجاد نقدینگی و تسهیل معاملات، انتظار می‌رود که این فناوری در سال‌های آینده به طور گسترده‌تری در اکوسیستم مالی غیرمتمرکز مورد استفاده قرار بگیرد. توسعه الگوریتم‌های پیشرفته‌تر برای کاهش نوسان قیمت‌ها و بهبود مقیاس‌پذیری، از جمله اقدامات مهم در این زمینه خواهد بود.

همچنین، ادغام AMM‌ها با سایر ابزارهای DeFi مانند وام‌دهی، بیمه و غیره، موجب توسعه کاربردهای جدیدی از این فناوری خواهد شد. پیشرفت‌های آتی در زمینه شبکه‌های لایه‌دوم مانند Optimism و Arbitrum نیز، می‌توانند به بهبود مقیاس‌پذیری و سرعت تراکنش‌های AMM‌ها کمک کنند.

از سوی دیگر، چالش‌های مربوط به امنیت قراردادهای هوشمند و امکان حمله‌های اقتصادی، همچنان به عنوان موانع پیش روی استفاده گسترده از AMM‌ها مطرح هستند و توسعه‌دهندگان این پروتکل‌ها، باید راهکارهای موثری برای مواجهه با این چالش‌ها ارائه دهند.

در مجموع، بازارسازان خودکار به عنوان یک نوآوری مهم در حوزه فناوری‌های غیرمتمرکز، افق‌های جدیدی را پیش روی ما قرار داده است. با توسعه این فناوری، شاهد کاربردهای متنوع‌تر و پیشرفته‌تری از AMM‌ها در آینده خواهیم بود.

پیشرفت‌های آتی در حوزه AMM‌ها می‌تواند زمینه‌ساز کاربردهای فراتر از عرصه مالی غیرمتمرکز باشد. به عنوان مثال، ممکن است این فناوری در آینده در زمینه‌هایی چون امور عمومی، تحقیق و توسعه، مدیریت پروژه و حتی دولت‌های غیرمتمرکز مورد استفاده قرار گیرد.

نتیجه‌گیری

بازارسازهای خودکار (AMM) به عنوان یک فناوری نوظهور در حوزه مالی غیرمتمرکز، دگرگونی شگرفی را در روش انجام معاملات دارایی‌های دیجیتال ایجاد کرده‌اند. این پروتکل‌ها با استفاده از الگوریتم‌های پیچیده و مکانیزم «محصول ثابت»، به طور خودکار نقدینگی را در بازار تأمین کرده و امکان انجام معاملات آنی را فراهم می‌آورند.

علی‌رغم چالش‌های موجود، AMM‌ها مزایای چشمگیری مانند افزایش دسترسی، کاهش هزینه‌های معاملاتی و جلوگیری از دستکاری قیمت‌ها را به ارمغان آورده‌اند. پیشرفت‌های آتی در این زمینه، به‌ویژه در حوزه بهبود امنیت و مقیاس‌پذیری، می‌تواند زمینه را برای گسترش کاربردهای AMM‌ها در اکوسیستم DeFi هموار سازد.

در کل، بازارسازهای خودکار فناوری نوینی هستند که با برطرف کردن محدودیت‌های بازارهای متمرکز، آینده معاملات دارایی‌های دیجیتال را دگرگون خواهند کرد. انتظار می‌رود این فناوری در سال‌های آتی به طور گسترده‌تری مورد استفاده قرار گیرد و شاهد پیشرفت‌های چشمگیری در اکوسیستم مالی غیرمتمرکز باشیم.

سوالات متداول درباره بازارسازان خودکار (AMM)