آیا تا‌به‌حال برای شما پیش آمده است که به عنوان یک سرمایه‌گذار تمایل دارید دارایی‌های خود را که در سود هستند، پیش از موعد مقرر به فروش برسانید درحالیکه تمایلی به فروش آن دسته از دارایی‌های خود که در ضرر هستند ندارید؟ این سوگیری “اثر تمایل” نامیده میشود.
به عبارت ساده‌تر، اثر تمایل به معامله‌گرانی اشاره دارد که پوزیشن‌های معاملاتی ضررده خود را حفظ می‌کنند و در مقابل، پوزیشن‌های سودده خود را پیش از موعد می‌بندند و یا به فروش می‌رسانند.
از دیدگاه روان‌شناختی، سوگیری تمایل را می‌توان با نگاه کردن به دو عامل کلیدی توصیف کرد:
- بیزاری از دست دادن سرمایه (Loss aversion)
- ناهماهنگی شناختی (Cognitive dissonance)
(در ادامه مطلب به بررسی این دو عامل خواهیم پرداخت)
یک مثال که می‌تواند به درک شما نسبت به این مسئله کمک کند این است که یک معامله‌گر پوزیشن خود بر روی سهامی که عملکرد خوبی داشته است را می‌بندد و دیگری را که در ضرر است حفظ می‌کند.
روانشناسی اثر تمایل
گفتیم که اثر تمایل، به اقدام معامله‌گر نسبت به حفظ یک پوزیشن زیان‌ده برای مدت طولانی‌تر و فروش سریع پوزیشن‌های سودآور اشاره دارد. گفته میشود که این رفتار ناشی از تمایل به اجتناب از پشیمانی و حفظ عزت نفس است.
از دیدگاه روانشناسی دو عامل اصلی برای این سوگیری وجود دارد:
- بیزاری از دست دادن سرمایه: این عامل به این مسئله اشاره دارد که درد ناشی از ضرر، بیشتر از لذت به‌دست‌آوردن یا سود است که منجر به عدم تمایل معامله‌گران به فروش پوزیشن‌های زیان‌ده میشود زیرا آنها از پشیمانی نسبت به فروش پوزیشنی که شاید بعد از فروش آنها سودده شود و احساسات منفی مرتبط با آن می‌ترسند.
- ناهماهنگی شناختی: این عامل به تضاد و ناسازگاری بین باور شخص و آنچه واقعیت دارد اشاره می‌کند. مثلا یک معامله‌گر ممکن است باور داشته باشد که یک سهام خاص عملکرد خوبی خواهد داشت اما در واقعیت ضرر را تجربه می‌کند. این مسئله باعث ناراحتی برای فرد شده و در نتیجه باعث میشود معامله‌گر پوزیشن ضررده خود را حفظ کند تا این ناهماهنگی شناختی را کاهش دهد.
سوگیری اثر تمایل در کجا رخ می دهد؟
اثر تمایل در معاملات زمانی رخ می‌دهد که افراد برای مدت طولانی، موقعیت‌ها یا پوزیشن‌های زیان‌ده خود را نگهدارند و موقعیت‌های سودآور را به سرعت به فروش می‌رسانند. این اتفاق می‌تواند در بازارهای مالی مختلف مانند بازار سهام، آپشن و بازارهای آتی رخ دهد.
اگر بخواهیم مثال دقیقی برای درک اثر تمایل بیاوریم می‌توانیم این‌طور در نظر بگیریم:
فرض می‌کنیم شما برای تعطیلات در حال برنامه‌ریزی کردن هستید و به مقداری پول نیاز دارید. برای تامین مالی هزینه‌های این سفر نیاز به پورتفوی خود نگاهی می‌اندازید.
در پرتفوی شما دو سهام از دو شرکت مختلف وجود دارد. ارزش سهام شرکت A نسبت به زمانی که آن را خریداری کرده‌اید افزایش یافته است اما ارزش سهام شرکت B نسبت به زمانی که آن را خریداری کرده‌اید کاهش یافته است. انتخاب هر یک از این سهام‌ها برای فروش، پول کافی برای تعطیلات را به شما می‌دهد.
در نهایت شما تصمیم می‌گیرید سهام شرکت A را که برای شما بازدهی خوبی داشته و نمودار قیمتی آن رو به رشد بوده است را به فروش برسانید و سهام دیگر یعنی B را که در حال کاهش است حفظ کنید.
اگر در دنیای واقعی به این صورت اقدام کنید، می‌توانید بفهمید که در تله اثر تمایل گرفتار شده‌اید!
پیامدهای سوگیری اثر تمایل
اثر تمایل می‌تواند عواقب بالقوه متعددی داشته باشد که یکی از آنها بازدهی کمتر است که سرمایه‌گذاری افراد را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. با نگهداشتن موقعیت‌های ضررده برای مدتی طولاتی و فروش سریع موقعیت‌های سودآور، ممکن است سرمایه‌گذاران نتوانند به‌طور کامل و آن‌طور که باید از سرمایه‌گذاری‌های خود سود دریافت کنند.
البته چند پیامد احتمالی دیگر نیز وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
- کاهش تنوع در سبد سرمایه: زمانی که یک معامله‌گر اصرار به نگهداشتن یک موقعیت ضررده دارد درواقع سرمایه خود را محدود به همان پوزیشن ضررده می‌کند؛ در نتیجه معامله‌گران با بررسی نکردن سایر گزینه‌های سرمایه‌گذاری که تنوع و مدیریت ریسک بهتری را ارائه می دهند، توانایی خود را برای سرمایه‌گذاری دوباره محدود می‌کنند. درحالیکه با خروج به موقع و و یافتن موقعیت‌های جدید و بهتر می‌توانستند شانس خود را برای به سود رسیدن افزایش دهند.
- افزایش ریسک: در پی پیامد “کاهش تنوع” معامله‌گران ریسک کلی سرمایه‌گذاری خود را افزایش می‌دهند که این موضوع به‌ویژه در بازارهای پرنوسان که ممکن است زیان‌ها به سرعت رخ دهند نگران‌کننده باشد.
استرس هیجانی: اثر تمایل می‌تواند منجر به استرس هیجانی در سرمایه‌گذاران شود. حفظ موقعیت های ضررده می‌تواند حس پشیمانی و اضطراب ایجاد کند، در حالی که فروش سریع موقعیت‌های برنده یا سودآور می‌تواند منجر به احساس ناکامی نسبت به گرفتن سود بیشتر و فرصت‌های از‌دست‌رفته احتمالی شود.
رهایی از سوگیری اثر تمایل
استراتژی‌های مختلفی وجود دارند که معامله‌گران می‌توانند از آنها برای اجتناب از این وضعیت استفاده کنند.
اولین مورد می‌تواند تعیین اهداف سرمایه‌گذاری باشد که با اهداف مالی آنها هماهنگ باشد. این موضوع به شما کمک می‌کند نسبت به هدف مالی‌تان بر سرمایه‌گذاری خود متمرکز بمانید و از تصمیم‌گیری‌های هیجانی بر اساس نوسانات کوتاه مدت بازار اجتناب کنید.
در ادامه برخی از استراتژی‌های دیگری که یک معامله‌گر می‌تواند برای مدیریت اثر تمایل از آنها استفاده کند ذکر شده است:
- ایجاد یک برنامه سرمایه‌گذاری منظم: برای اطمینان از یک سرمایه‌گذاری موفق، بسیار مهم است که یک برنامه سرمایه‌گذاری ساختاریافته ایجاد کنید که تضمین‌کننده رویکرد سرمایه‌گذاری شما باشد مانند تخصیص دارایی، تنوع در سبد سرمایه و مدیریت ریسک. برای جلوگیری از تصمیم‌گیری‌های احساسی در سرمایه‌گذاری، باید سعی کنید حتی در دوره‌های نوسانات بازار به برنامه سرمایه‌گذاری خود پایبند باقی بمانید.
- نظارت مداوم بر پورتفوی سرمایه‌گذاری: همچنین پیگیری عملکرد پورتفوی خود و بررسی منظم دارایی‌های سرمایه‌گذاری خود برای اطمینان از همسویی آنها با اهداف مالی‌تان ضروری است. این نظارت منظم بر پورتفولیو می‌تواند به شما کمک کند هرگونه علائم احتمالی خطر را در همان مراحل اولیه شناسایی کنید و تغییرات لازم را ایجاد کنید.
- دوری از سوگیری اعتمادبهنفس بیش از حد: این سوگیری می‌تواند سرمایه‌گذاران را به این باور برساند که می‌توانند بازار را پیش‌بینی کنند و یا تصمیمات سرمایه‌گذاری بهتری نسبت به دیگر سرمایه‌گذاران اتخاذ کنند. روش موثر برای در امان ماندن از این نوع سوگیری، انجام تحقیقات کامل و دریافت مشاوره از متخصصان مالی است که به شما کمک می‌کند طعمه این دام نشوید.
خلاصه مطلب
در این مقاله درباره یکی از رایج‌ترین سوگیری‌هایی که ممکن است هر سرمایه‌گذار در سفر سرمایه‌گذاری خود با آن درگیر شود صحبت کردیم.
سوگیری اثر تمایل اشاره به تمایل افراد به فروش پیش از موعد دارایی‌هایی اشاره دارد که برای آنها سود مالی داشته است درحالیکه دارایی‌هایی را که در ضرر هستند را نگه می‌دارند که از دیدگاه روانشناسی این سوگیری دو عامل کلیدی دارد: بیزاری از دست دادن سرمایه و ناهماهنگی شناختی.
افتادن در دام این سوگیری می‌تواند پیامدهایی داشته باشد مانند بازدهی کمتر در سرمایه‌گذاری، تنوع کمتر در سبد سرمایه، افزایش ریسک و استرس هیجانی یا عاطفی.
معامله‌گرانی که سعی دارند از این نوع سوگیری اجتناب کنند می‌توانند از استراتژی‌هایی مانند تعیین اهداف مالی برای سرمایه‌گذاری، ایجاد برنامه منظم برای سرمایه‌گذاری، اجتناب از سوگیری اعتمادبهنفس بیش‌ازحد و نظارت منظم بر پرتفوی خود که در مقاله به‌طور مختصر به هر یک از آنها اشاره شد استفاده کنند.
اگر به دنبال شناخت بیشتر سوگیری‌های احساسی که ترید و یا معاملات شما را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند هستید و سعی دارید روش‌هایی را برای اجتناب از آنها فرا بگیرید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله “معرفی ۴ مورد از سوگیری های احساسی در سرمایه گذاری” از ایران بروکر را نیز مطالعه کنید.
اثر تمایل یا Disposition Effect چیست؟
اثر تمایل به حالت رفتاری از یک معامله‌گر اشاره دارد که در آن فرد پوزیشن‌های معاملاتی ضررده خود را نگه‌می‌دارند و در مقابل پوزیشن‌های معاملاتی سودده را پیش از موعد می‌فروشند.
پیامد اثر تمایل بر سرمایه‌گذاری چیست؟
این سوگیری پیامدهای متعددی دارد اما از اصلی‌ترین پیامدهای آنها می‌توان به بازدهی کمتر در سرمایه‌گذاری، تنوع کمتر در سبد سرمایه، افزایش ریسک و استرس هیجانی یا عاطفی اشاره کرد.
برای اجتناب از سوگیری اثر تمایل چه کنیم؟
یک برنامه سرمایه‌گذاری منظم تنظیم کرده و طبق آن عمل کنید. بر پورتفوی خود به طور مداوم نظارت داشته باشید تا از وجود خطرات احتمالی به موقع آگاه شوید. سوگیری‌های احساسی مانند سوگیری اعتمادبهنفس بیش از حد را بشناسید و سعی کنید با استفاده از راه‌حل‌های ارائه‌شده برای اجتناب از این نوع سوگیری، در دام آن نیفتید.
نظرات کاربران