
بعد از همهگیری کرونا بعضی از دانشمندان و پژوهشگران نسبت به خطری هشدار دادند که کمتر کسی متوجهش بود یا حتی ممکن بود متوجه شود و آن هم خطر افزایش نژادپرستی بود. ربط دادن کرونا به نژادپرستی (و در ادامه مقاله به بیت کوین) برای خیلیها ممکن است عجیب و غیرمنطقی باشد؛ اما شواهد تاریخی متعددی برای این ادعا وجود دارند. مانند مقصر شناختن یهودیان اروپا بخاطر شیوع طاعون معروف قرن ۱۴ میلادی یا مقصر شناختن آسیاییها و ایتالیاییها در آمریکا بخاطر پاندمی آنفولانزای ۱۹۱۹ و…
این اتفاق در ماجرای کووید هم تکرار شد و پژوهشگران اجتماعی را نسبت به تهدید همبستگی اجتماعی توسط پاندمیها حساس کرد. نفرت قومی و نژادپرستی از کووید به بعد در همه جای دنیا رو به گسترش بوده و بحرانهای اقتصادی هم به آن دامن زدهاند.
اما مسئله نژادپرستی در آمریکا از جهت دیگری همواره مهم بوده است. کشور آمریکا از بدو پیدایش مقصد مهاجرانی از ملیتها و نژادهای مختلف در جستجوی فرصتهای بهتر زندگی بوده است و همین باعث شده که این کشور ترکیب جمعیتی خیلی متنوعی داشته باشد. چیزی که در عین مزیت، دردسر هم بوده است.
نژادپرستی در آمریکا مشکلی بوده که هر کس به شیوه خاصی برای حل آن کوشیده است. یکی از آخرین کوششها از طرف جامعه بیت کوین بوده است که ادعا کردهاند، تعریف افراد ذیل عنوان «بیت کوینر» میتواند به کاهش نژادپرستی کمک کند.
در نگاه اول، این ادعا که «بیت کوین میتواند نژادپرستی را کاهش دهد» شاید احمقانه به نظر برسد و حتی برای کسانی که قربانی نژادپرستی بودهاند، توهینآمیز هم باشد. این ادعا گویا بر چنین خیال خامی مبتنی شده که که یک مجموعه کد که هیچ نسبتی با احساسات انسانی ندارد، میتواند یکی از زشتترین رفتارهای بشریت، یعنی نژادپرستی را تغییر دهد.
این گروه برای توجیه و اثبات ادعای خود به تحقیقات پروفسور رابرت پاتنم از دانشگاه هاروارد استناد کردهاند. خب پس اول کمی بیشتر با رابرت پاتنم آشنا شویم.
رابرت پاتنم: چهره برجسته علوم اجتماعی

رابرت دیوید پاتنم Robert D. Putnam یکی از مشهورترین اساتید علوم سیاسی در جهان، بیشتر به خاطر پژوهشهایش در زمینه سرمایه اجتماعی و تعاملات اجتماعی شناخته میشود. او در سال 1941 متولد شد و مدرک دکترای خود را از دانشگاه ییل دریافت کرد. پاتنم در طول فعالیت علمی خود، جوایز متعددی دریافت کرده و در بسیاری از حوزههای علوم اجتماعی اثرگذار بوده است. کتابهای او نهتنها در محافل دانشگاهی، بلکه در میان سیاستگذاران و فعالان اجتماعی نیز مورد توجه قرار گرفته است.
پاتنم در کتاب «بولینگ به تنهایی: فروپاشی و بازسازی روابط همبسته در آمریکا» (Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community) با استفاده از دادههای گسترده و متنوع، نشان داده که در دهههای اخیر، مشارکت اجتماعی در ایالات متحده کاهش یافته است و این روند تأثیرات منفی بر همبستگی اجتماعی گذاشته است. این کتاب به یکی از آثار کلاسیک در حوزه جامعهشناسی تبدیل شده و بحثهای گستردهای را درباره نقش تعاملات اجتماعی در دنیای امروز به وجود آورده است.
نقد پاتنم به تنوع اجتماعی
رابرت پاتنم در کتاب «تنهایی در بولینگ» ابتدا قصد داشت اثبات کند که تنوع، به طور ذاتی یک ویژگی مثبت است. اما نتایج تحقیقاتش خلاف این موضوع را نشان دادند. پاتنم دریافت که تنوع میتواند به تضعیف زندگی مدنی منجر شود، زیرا باعث افزایش بیاعتمادی میان گروههای مختلف قومی و نژادی میشود. او توضیح داد که انسانها به طور طبیعی تمایل به تفکیک دیگران به «گروه خودی» و «گروه غیرخودی» دارند و این تمایل باعث میشود ما نسبت به کسانی که شبیه خودمان نیستند، مشکوک باشیم و به کسانی که با آنها هویت مشترکی داریم، اعتماد بیشتری کنیم.

البته رابرت پاتنم تنها کسی نیست که معتقد است تنوع نژادی یک ویژگی الزاما مفید و مثبت نیست و گاهی میتواند چالشهایی برای همبستگی اجتماعی، اعتماد متقابل و همکاری ایجاد کند.
ساموئل هانتینگتون (Samuel P. Huntington) نظریهپرداز مشهور علوم سیاسی نیز در کتاب «Who Are We? The Challenges to America’s National Identity» به این موضوع پرداخته که افزایش تنوع قومی و نژادی فرهنگی شدید (multiculturalism) میتواند باعث تضعیف انسجام اجتماعی شود و بر وحدت ملی تأثیر منفی بگذارد.
پیتر تورچین (Peter Turchin) نیز در کتاب خود “Ages of Discord: A Structural-Demographic Analysis of American History” و ایمانوئل والرشتاین (Immanuel Wallerstein) جامعهشناس مشهور نیز، در «سیستم جهانی مدرن» (The Modern World-System) که یکی از بزرگترین آثار علوم اجتماعی قرن حاضر است، بحث و نتیجهگیری مشابهی دارند که جوامع با تنوع فرهنگی و نژادی بالا اغلب با نابرابریهای اجتماعی بیشتری مواجه هستند و این نابرابریها میتوانند منجر به کاهش انسجام اجتماعی و افزایش تنش شوند.
حتی پیتر تیل (Peter Thiel) چهره افسانهای سیلیکون ولی نیز در کتاب «The Diversity Myth: Multiculturalism and the Politics of Intolerance at Stanford» که در ۱۹۹۵ منتشر کرد به این موضوع پرداخته و استدلال میکند که تأکید بر تنوع و چندفرهنگگرایی در دانشگاهها منجر به ترویج سیاستهای هویتی بهجای سیستمهای مبتنی بر شایستگی میشود و این باعث تفرقه و خفه شدن آزادی بیان میشود، زیرا برخی ایدهها یا دیدگاهها تابو و غیرقابل بحث میشوند.

اما به پاتنم برگردیم. تحقیقات پاتنم نشان دادند تنها زمانی که متوجه میشویم در چیزی فراتر از نژاد یا قومیت، با فرد دیگری وجه اشتراک داریم، میتوانیم او را به عنوان بخشی از «گروه خودی» بپذیریم. به محض اینکه این وجه اشتراک پیدا شود، تنوع تبدیل به نقطه قوت میشود. این وجه اشتراک میتواند هر چیزی باشد؛ از دین و مذهب گرفته تا موسیقی و ورزش.
بر اساس همین نکته بود که بعضی از جامعه بیت کوین این ایده را مطرح کردند که تعریف هویتی جدید به نام «بیت کوینر بودن» شاید بتواند باعث کمرنگشدن تفاوتهای نژادی شود.
بیت کوین؛ هویتی مشترک برای کاهش تفاوتها

اگر تحقیقات پاتنم را در زمینه بیت کوین به کار بگیریم، میتوان گفت که تعریف هویت افراد با بیت کوین میتواند راهی برای کاهش تفاوتهای نژادی باشد. بیت کوینرها انگیزههای مشترکی دارند؛ از جمله باور به پول سخت(به راحتی تکثیر نشود) و آزاد(از سلطه دولتها) و اعتقاد به حق داشتن تراکنشهای بدون نیاز به اجازه. این اشتراکات باعث میشوند که پیوند و اعتماد میان آنها تقویت شود و این اعتماد به همکاری بیشتر میان افراد منجر میشود. وقتی افراد با یکدیگر همکاری کنند، تنوع به نقطه قوت تبدیل میشود.
این نکته به این معنا نیست که هر کسی که بیت کوینر است، به طور کامل از هرگونه تعصب نژادی عاری است، اما میتوان گفت که اشتراکات قویتر از تفاوتها هستند و هویت بیت کوینر بودن میتواند در کاهش نژادپرستی مؤثر باشد.
جمع بندی
جامعه بیت کوین هنوز دچار خوشخیالیهای خودش است و بیت کوین را راه حل خیلی چیزها تصور میکند؛ از تورم گرفته تا بحران محیط زیستی و حالا هم نژادپرستی. حتی با وجود این که بیت کوین تقریبا به طور قاطع در هدف اولیه خودش که جایگزینی با فیات و تبدیل شدن به ارز رایج بود شکست خورده و امروزه عمدتا به عنوان یک کلاس دارایی شناخته میشود، هنوز هم باورمندان سخت و ایدهآلیست خودش را دارد. اما در هر صورت از هیچ تلاشی برای کاهش و تعدیل نژادپرستی گسترده در سح جهانی نباید فروگذار کرد. برای همین ما هم امیدواریم بیت کوین دستکم در سطح جامعه طرفداران خودش منجر به کاهش نژادپرستی شود.