بورس کالا یک روش مطمئن برای سرمایه‌گذاری است و محلی برای عرضه‌کنندگانی که می‌خواهند کالای خود را عرضه کنند.
حالا شاید برای شما سوال باشد که این بستر سرمایه‌گذاری دقیقا چیست و چگونه است؛ به همین منظور در ادامه این مقاله ما به طور کامل بورس کالا را به شما معرفی می‌کنیم و سعی می‌کنیم تمام سوالات و ابهام‌های ذهنی شما را پوشش دهیم.
بورس کالا چیست؟
بورس کالا بازاری یک‌پارچه است که افراد زیادی کالا‌هایی برای عرضه در این بازار قرار می‌دهند.
این بازار به گونه‌ای است که بعد از عرضه، کارشناسان این بازار با بررسی دقیق، کالاها را قیمت‌گذاری می‌کنند و بعد از آن است که به خریداران بازار عرضه می‌شود.
مهم‌ترین مزیت بورس کالا
مهم‌ترین مزیت بورس کالا حضور نهاد‌های نظارتی و تنظیم کننده‌است که همه‌ی اعضای سیستم را ملزم به رعایت قوانین می‌کند و به همین دلیل است که ما این بازار را یک بستر امن برای سرمایه گذاری می‌دانیم.
معاملات در این بازار چگونه انجام می‌شود؟
استراتژی معامله در بورس کالای ایران به شکل حراج یا مزایده اتفاق می‌افتد.
به این معنا که فروشنده قیمت پیشنهادی‌اش را ارائه می‌دهد و خریداران نیز قیمت‌های دیگری پیشنهاد می‌دهند؛ در نهایت کالا به شخصی فروخته می‌شود که بیشترین پیشنهاد را بدهد.
سابقه و تاریخچه جهانی بورس کالا
تاریخچه بورس کالا در جامعه جهانی به شیکاگو آمریکا بر می‌گردد. این منطقه در آن زمان مرکز مبادله تجاری کشاورزان در شهرهای مختلف بود. به طوری که کشاورزان برای عرضه محصولات به این شهر می‌آمدند.
حالا داستان این عرضه به این صورت بوده است که کشاورزان به دلیل عرضه زیاد و کم بودن تعداد خریداران و کمبود انبار محصولات خود را با قیمت ارزانی می‌فروختند و گاهی بخشی از آن را به اجبار در دریاچه می‌ریختند.
در بعضی از فصل‌های دیگر نیز این داستان به صورت عکس اتفاق می‌افتاد و کشاورزان با کمبود محصول مواجه می‌شدند و قیمت‌ها هم افزایش پیدا می‌کرد.
بروز و پیدایش این قبیل مشکلات معاملاتی کشاورزان را به فکر تأسیس مکانی انداخت تا خریداران بتوانند در بستری نظام‌مند و با قوانینی در چهارچوب معاملاتی خرید کنند.
مسیر پیشرفت در بورس کالای جهانی
نام این نظام هیأت تجاری شیکاگو بود و بعد از اینکه این ایده موفق شد، دومین بورس کالا نیز تأسیس شد.
در مجموع موفقیت این ایده باعث شد که بورس کالا در خیلی از شهرهای آمریکا شکل بگیرد و معاملات شفاف‌تر و در بستری منصفانه‌تر اتفاق بیوفتد.
امروزه بورس بازرگانی شیکاگو، بورس بین قاره‌ای، بورس فلزات لندن و بورس یورونکست از بزرگترین بورس‌های کالایی در جهان هستند؛ علاوه بر این بورس‌های کالا در کشورهای در حال توسعه مانند چین، هند و برزیل با اینکه پیشینه قدمت داری ندارند، اما با اصلاح اقتصادی در این کشورها رو به توسعه و پیشرفت هستند و امروز بورس کالایی چین به یکی از پر معامله‌ترین بازارهای معاملاتی در جهان به شمار می‌رود.
تاریخچه بورس کالا در ایران
اولین بورس کالای ایران در شهریور ماه سال ۱۳۸۲ و با عنوان بورس فلزات فعالیت خود را شروع کرد و بعد از آن طی یک سال بورس کالای کشاورزی تشکیل شد. و یک سال بعد نیز بورس کالای کشاورزی راه‌اندازی شد.
هدف تأسیس بورس کالای ایران
وظیفه تأسیس بورس کالا با شورای عالی بورس شروع شد و این شورا در جهت تحقق اهداف سوم و چهارم توسعه، شروع به راه‌اندازی بورس کالای ایران کرد.
شروع کار بورس کالای ایران به صورت رسمی
با توجه به قانون مجلس شورای اسلامی که در تاریخ ۱ آذر ۱۳۸۴ به تصویب رسید، دو بازار بورس کالای فلزات و کشاورزی با یکدیگر ادغام شدند و در آخر بعد از انجام مراحل قانونی و پذیره نویسی‌های مورد نیاز در مهر ۱۳۸۶، بازار بورس کالای ایران به طور رسمی کار خود را شروع کرد.
مزایای ساختاری بورس کالا
- معاملاتی که در بورس کالا انجام می‌شود، سازمان یافته، قابل نظارت، شفاف، رقابتی و تقریبا کم هزینه است.
- کیفیت، کمیت کالا و مبالغ معامله در هر صورتی تضمین شده است.
- این بازار با حذف رانت از فساد مالی جلوگیری می‌کند.
- در بورس کالا، مبدأ آن مشخص و تضمین شده است.
- کالاهای عرضه شده در این بازار دارای استاندارد‌های مشخصی هستند که در نهایت کیفیت آن‌ها نیز تضمین می‌شود.
- نسبت به بازارهای دیگر سرعت معاملات در این بازار بیشتر است و امنیت آن نیز تضمین شده است.
- در صورت بروز اختلاف در معامله، بورس کالا با داشتن مراجع تخصصی با بررسی و پیگیری بسیار توانایی حل اختلاف را دارد.
- با استفاده از ابزارهای مالی مانند قراردادهای سلف و سلف استاندارد و ساز و کار اوراق بهادار مبتنی بر کالا، امکان تامین مالی بنگاه‌ها از این طریق وجود دارد.
انواع قرارداد در بورس کالا
قرارداد نقدی
در این نوع قرارداد ، خریدار باید کل مبلغ قرارداد را به علاوه کارمزد کارگزار به صورت نقدی پرداخت کند و فروشنده هم باید تا سه روز ،کالای مورد معامله را به خریدار تحویل دهد.
قرارداد سلف
در این قرارداد ، کل مبلغ در زمان انجام معامله توسط خریدار پرداخت می‌شود و فروشنده متعهد است تا در تاریخ مشخص و زمان معینی کالا را به خریدار تحویل دهد. این نوع قرارداد نوعی ابزار تامین مالی برای فروشندگان است.
قرارداد نسیه
قرارداد نسیه، قراردادی است که کالا را به صورت خیلی فوری به خریدار تحویل داده می‌دهند و هزینه آن در تاریخ سررسید به فروشنده پرداخت می‌شود که این نوع قرارداد نوعی ابزار مالی برای فروشندگان محسوب می‌شود.
قرارداد آتی
قرارداد آتی نوعی از قرارداد است که در آن فروشنده متعهد است مقدار کالای معینی را با قیمت معینی در سررسید معین بفروشد در همین حال طرف قرارداد نیز موظف است کالا را در زمان سررسید با همان قیمت بخرد، در این شرایط برای اینکه هر دو طرف یه تعهد مالی و زمانی خود عمل کنند، هر دو طرف مبلغی را به عنوان وجه تضمین تا پایان قرارداد نزد اتاق پایاپای بگذارند که متناسب با تغییرات قیمت آتی باید این وجه تضمین اولیه را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را به عنوان ” اباحه تصرف ” در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در زمان سررسید با هم تسویه کنند.
قرارداد اختیار خرید
در راستای این قرارداد، خریدار اختیار ، با پرداخت مبلغی حق دارد مقدار معینی کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا را به قیمت معین در تاریخ معین از فروشنده اختیار، خریداری کند و فروشنده اختیار، متعهد می‌شود در صورت درخواست خریدار اختیار، آن مقدار کالای خریداری شده یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا را به قیمت مذکور به او بفروشد.
قرارداد اختیار فروش
در این قرارداد، خریدار اختیار ، با پرداخت مبلغی حق دارد مقدار معینی کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا را به قیمت معین در تاریخی معین به فروشنده اختیار، بفروشد و فروشنده اختیار، تعهد دارد در صورت درخواست خریدار اختیار، آن مقدار کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا را به قیمت ذکر شده از او خریداری کند.
قرارداد سلف موازی استاندارد
این نوع قرارداد، قراردادی است که طبق آن مقدار معینی از کالا بر اساس مشخصات قرارداد سلف موازی استاندارد به فروش می‌رسد که وجه مذکور باید به صورت نقدی در مهلت معینی تسویه و طبق مشخصات قرارداد، پرداخت و کالا در سررسید تحویل داده شود.
در این قرارداد خریدار می تواند معادل کالای خریداری کرده را طی قرارداد سلف موازی استاندارد با این شرایط به فروش برساند:
- هر قرارداد سلف موازی استاندارد از قراردادهای دیگر مستقل است. – طی آن معادل کالای خریداری شده، به فروش می رسد.
- مطابق مشخصات قرارداد در عرضه اولیه، منعقد می‌شود.
همزمان با عقد قرارداد سلف موازی استاندارد، عقد حواله‌ای منعقد می‌شود که بر اساس آن فروشنده، تحویل کالا را به عرضه کننده حواله می‌کند و عرضه کننده متعهد به تحویل کالا بر اساس حواله مذکور خواهد بود.
برای خرید بورس کالا
- مراجعه به یک کارگزار بورس جهت اخذ کد معاملاتی بورس کالا
- تکمیل فرم ثبت سفارش نزد کارگزار و پیشنهاد قیمت
- واریز حداقل سپرده مورد نیاز معامله به حساب کارگزار نزد اتاق پایاپای
- انتقال سفارش مشتری به تالار معاملات توسط کارگزار شما
- شرکت در حراج توسط کارگزار و انجام معامله در تالار
- واریز باقیمانده وجه معامله پس از کسر سپرده اولیه به حساب کارگزار نزد اتاق پایاپای
- تسویه اسنادی معاملات در اتاق پایاپای و صدور اسناد معاملاتی
- تسویه مالی معاملات در اتاق پایاپای
- نقل و انتقال وجوه پس از کسر هزینه‌ها به حساب معامله‌گران از طریق حساب بانکی
نکته مهم:
بعضی کالاها نیاز به اخذ مجوز از مراجع مربوطه دارند.
به‌طور مثال کالاهای تولیدی پتروشیمی‌ها و برخی کالاهای دیگر نیاز به ثبت نام مشتری در سامانه بهین‌یاب وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) و تایید و ارسال سهمیه به بورس توسط بهین‌یاب دارند. برخی کالاها نیز نیاز به پروانه بهره‌برداری، گواهی استاندارد اجباری یا معرفی توسط وزارت صمت یا سایر ارگان‌ها دارند.
در مورد برخی کالاها محدودیت حداقل حجم مقدار کالا نیز وجود دارد.
در مورد برخی شرکت‌ها نیاز به استعلام یا تاییدیه از برخی مراجع وجود دارد.
نتیجه‌گیری:
در این مقاله از آغاز شکل‌گیری بورس کالا در جهان و ایران صحبت کردیم و نتیجه گرفتیم که این بازار از نظر سرمایه‌گذاری با توجه به نظارت کامل سازمان بورس و با انواع شرایط معاملاتی، یک بستر امن برای سرمایه‌گذاری می‌باشد؛ شما می‌توانید با توجه به مراحلی که در همین مقاله ذکر کردیم، در بورس کالا ثبت نام کنید و کالای خود را با شرایط دلخواه معامله کنید.
