این مقاله را اِندرو فنتون نوشته است و در تاریخ 13 سپتامبر 2022 با عنوانِ «اتریوم دارد جهان را میبلعد» در وبسایت کوینتلگراف منتشر شده است. وبسایت ایرانبروکر ترجمۀ آن را برای اولینبار و بهصورت کامل ارائه میدهد.
تصوری از آینده وجود دارد که طبق آن اتریوم به بستری تقریباً برای همهچیز تبدیل میشود و چنین تصوری بهطرز نویدبخشی ممکن است.
پیشرفتهایی که اخیراً در حوزۀ تکنولوژی رولآپِ هیچآگاهی (Zero-Knowledge Rollups) حاصل شده ــ از استارکوار (StarkWare) گرفته تا پالیگان (Polygon) و زیکیسینک (zkSync) ــ میتواند سرعت بلاکچین را از کمتر از 20 تراکنش در ثانیه به میزان بیشماری افزایش دهد.
در مقام تئوری، این تکنولوژی قادر است کلّ نظام مالی جهان را در بستر اتریوم اجرا کند.
دکلان فاکس (Declan Fox)، مدیرتولیدِ رولآپس در شرکت کُنسنسیس (Consensys) که زیرساخت و اپلیکیشنهایی اتریومی مانند متاماسک عرضه میکند، در اینباره توضیح میدهد: «من تصور میکنم که چنین چیزی در تئوری ممکن باشد. ما تکنولوژی لازم برای تحققبخشیدن به چنین امکانی را در اختیار داریم».
«ما میتوانیم با استفاده از رولآپ و گواه اثباتهای بازگشتی، در تئوری، به مقیاسپذیری بینهایت برسیم».
او به اظهاراتش میافزاید که چنین ایدهای هنوز به اجرا درنیامده و «تحقق آن گام بعدی خواهد بود».
این تکنولوژی بهقدری بدیع و امیدبخش است که اتریوم در نظر دارد بهمنظور برخورداری از مزایایش، کمی پس از پیادهسازی آن، نقشهراه خود را بهکلی از نو بچیند. بهروزرسانی مرجِ (Merge) اتریوم در مقایسه با تحولاتی که در راه است احتمالاً کماهمیت باشد.
الی بنساسون (Eli Ben-Sasson) از بنیانگذاران استارکوار و از پیشگامان گواه اثباتِ هیچآگاهی است و خودش ترجیح میدهد به آن گواه اثبات اعتبار (Validity Proof) بگوید. او حدود دو دهه درگیر این مسئله بود و باعث شد تا از یک مفهوم تئوریکِ انتزاعی صرف خارج شود و به چیزی بدل شود که حتی با یک لپتاپ هم بتوان آن را ایجاد کرد ــ «این مفهوم در گذشته بیشازحد تخیلی و ناممکن بود و حتی تمام اتمهایِ منظومۀ شمسی هم برای ثبت چنین گواه اثباتی کفاف نمیداد».
در ابتداییترین حالت ممکن، این فرآیند ریاضیات پیشرفته را به کار میگیرد تا یک گواه اثباتِ تأیید ایجاد کند؛ گواهی که درستی و صحّتِ مجموعهای از تراکنشها را تأیید میکند. در این روش، بهجای اینکه بیاییم و تکتکِ تراکنشها را روی یک بلاکچین کُند و زواردرفته پیاده کنیم، کافی است بیاییم و تنها یک گواه اثبات را در یک تراکنش ثبت کنیم.
او دربارۀ این روش میگوید: «این تکنولوژی به شما امکان میدهد یک گواه بسیار مختصرومفید ارسال کنید که تأیید میکند محاسبه بهدرستی انجام شده است ــ حتی در مواردی که نظارتی بر کار دیگران ندارید و این همان جنبۀ شاهکار و جادویی این تکنولوژی است».
آنچه گواه اثبات اعتبار ارائه میدهد، درستی و یکپارچگیِ دادهها است؛ این مکانیزم ما را از صحّت و درستیِ کار دیگران مطلع میکند. مثلاً ما را مطلع میکند که شخصی 10 هزار تراکنش پردازش کرده و ریگی به کفشش نیست؛ حتی در شرایطی که نظارتی بر کارش نداشتهایم. این همان خدمتی است که گواه اثبات اعتبار ارائه میدهد.
اینکه دهها هزار تراکنش تنها در یک تراکنش اتریوم جا میشود خودش چیز کمی نیست، اما شگفتیِ کار تنها در همین نکته خلاصه نمیشود.
نحوۀ کار گواه اثباتِ تأیید کمی به ساختار هندسیِ فراکتال شباهت دارد: هرچه به اجزای کوچکتر تقسیمش کنید و روی آن زوم کنید، فواصل میان اجزا بزرگتر خواهد شد. شما میتوانید 10 گواه اثباتِ تأیید به کار ببرید ــ که هر کدام نمایانگر 10 هزار تراکنش است ــ و از دلِ این 10 تا یک گواه اثباتِ تأییدِ جدید بیرون بکشید که درستیِ آن 10 تا را تأیید میکند.
بدین ترتیب، 100 هزار تراکنش در دل یک تراکنش جای میگیرد. به این روش «گواه اثبات بازگشتی» (Recursive Proof) میگویند و میتوانید این فرآیند را بارها و بارها تکرار کنید.
«این یکجور گواه اثباتِ اثبات است. و به همین ترتیب، میتوانید دادهها را بیشتر ترکیب کنید، زیرا هرباری که یک گواه اثبات ایجاد میکنید، درواقع فرآیند صحتسنجی محاسبات را فشرده و متراکم میسازید.»
مصاحبۀ ما درهمان هفتهای انجام شد که استارکور توانست گواهاثبات بازگشتی خود را به مرحلۀ تولید برساند. پروژۀ زیکیسینک بهجای zkSTARKS از zkSNARKS استفاده میکند که اندکی متفاوت است و توانسته گواه اثبات بازگشتی خودش را پیاده کند.
استارکور موفق شده بیش از 600 هزار توکن غیرمثلی (NFTs) را تحت پروتکل ImmutableX تنها در 1 تراکنش بگنجاند و بنساسون میگوید بهزودی میتوانند 6 میلیون توکنغیرمثلی را تنها در یک تراکنش جای دهند و با اندکی حک و اصلاح هم میتوانند به 60 میلیون برسند.
با اینکه هنوز مشکلاتی در این مسیر وجود دارد، اما این حد از مقیاسپذیری میتواند رمزارزها را مجدداً به عرصۀ پرداختهای روزانه و ریزتراکنشها بازگرداند؛ مثلاً بهجای اینکه مجبور باشید حق اشتراک یک پایگاه مقالات علمی را پرداخت کنید، میتوانید با این روش مقالهای را به بهای چند سنت بخرید. رمزارزها که پیش از این بابت کارمزدهای بالا و معطلیهای دهدقیقهایِ پرداخت ضربه خورده بودند، سرانجام فرصتی به چنگ آوردهاند تا به پول همتابهتا تبدیل شوند و به ایدۀ نخستین ساتوشی ناکاموتو جامۀ واقعیت بپوشانند.
ویتالیک بوترین، همبنیانگذار اتریوم، در ماه گذشته، خطاب به حاضرین اجلاس هفتۀ بلاکچینِ کره عنوان کرد که بهبود مقیاسپذیری گزینۀ پرداختها را مجدداً مطرح کرده است:
«این گزینه قبلاً هم مطرح بود که فکر میکنم تاحدی به فراموشی سپرده شد و یکی از دلائلش هم این بود که قیمت گزافش عملاً از چرخۀ بازار خارجش کرد».
آیا اصلاً به بلاکچین دیگری هم نیاز داریم؟
مقیاسپذیریِ بینهایت اتریوم عملاً بدین معناست که بسیاری ــ اغلب طرفداران اتریوم ــ دیگر لزومی نمیبینند که با بلاکچینهای لایه1 مثل سولانا و کاردانو رقابت کنند. دلفی دیجیتال (Delphi Digital) این چشمانداز از آیندۀ ارزهای دیجیتال را دیدگاهی «یکپارچه» میخواند که در مقابل دیدگاه «چندزنجیرهای» آیندۀ ارزهای دیجیتال قرار دارد.
البته این الزاماً بدین معنا نیست که رقیبی در کار نخواهد بود، بلکه این عرصه حول یک محیط واحد چندمنظوره یکپارچه میشود و از شمار رقبا شدیداً کاسته خواهد شد. (ناگفته نماند که دلفی دیجیتال لبز اقدامات پژوهشی خود را در بستر اکوسیستم کاسمس پیش میبرد و نه بر بستر اتریوم).
در طبقۀ همکف اجلاس اتریوم در سئول با بنساسون به گپوگفت مینشینم و از او میپرسم که آیا نیازی هست که در آینده بلاکچین دیگری بهجز اتریوم داشته باشیم؟
صورت عینکیاش به خنده مینشیند:
«در پاسخ هم میتوانم بگویم آره و هم نه؛ چراکه از طرفی سؤال پیش میآید که آیا بیش از یک اینترنت به کار میآید؟ و جوابش هم معلوم است: عمراً. داشتنِ دو اینترنت ایدۀ بهغایت احمقانهای است».
«اما از سوی دیگر ممکن است واقعاً لازم باشد. ممکن است نیاز باشد اینترنت دیگری هم داشته باشیم، چون این از آن دسته اموری است که درگیر اقتضائاتِ اقتصاد کلان میشود و ممکن است ماجرا کمی به ارزهای فیات شبیه شود و از این جهت، آزمون و خطای بیشتری طلب کند».
سرگئی کونتس، یکی از همبنیانگذاران شبکۀ تجمیعیِ واناینچ (1inch) چندان محافظهکار نیست. از نظر کونتس، اتریوم با ارائۀ راهحلهای لایه2 و گواه اثباتِ بازگشتیِ لایه3 که روی شبکه اجرا میشوند، دارد کلیّتِ این عرصه را در دست میگیرد و از تمرکززدایی و امنیت نیز برخوردار است.
او میگوید: «بعید میدانم هیچ بلاکچین لایهاولی بهجز اتریوم بتواند سهم چشمگیری از بازار تصاحب کند».
«راهحلهای لایه2 روی شبکۀ اتریوم راهگشا خواهند بود. بعد از تکمیل گواه اثبات سهام، اتریوم به پناهگاهی فوقالعاده امن و غیرمتمرکز تبدیل خواهد شد». او به اظهارات خود میافزاید:
«علاوه براین، توسعهدهندگان اتریوم سادگیِ زنجیرۀ اصلی را تا حد امکان حفظ کردهاند و من عاشق این کارشان هستم. سایر لایههای فوقانی میتوانند بسیار پیچیده باشند و به زنجیرۀ اصلی ثابت کنند که اوضاع درست پیش میرود.
کونتس میگوید که واناینچ بیصبرانه در انتظار راهاندازیِ شبکۀ اصلی زیکیسینک بهسر میبرد که قرار است تا پایان سال اجرا شود و حتی دارد روی اجرای لایهسوم خودش در بستر واناینچ پرو (1inch Pro) هم کار میکند.
او میگوید: «ممکن است شنیدهها عملی شوند؛ برنامۀ آینده این است که لایهسومی هم روی لایهدوم ایجاد شود که طرحی ممکن و محتمل به نظر میرسد».
«از آنجایی که واحد ما در سوئیس متمرکز است، لذا به این فکر افتادیم که برای مدیریت واناینچ شبکۀ خودمان را با استفاده از رایانش ابری بسازیم؛ بهنحوی که تنها به آدرسهای خاصی اجازۀ دسترسی و تعامل میدهد. منطقی است که شبکۀ خودمان را بسازیم و تمام کسانی که فرآیند احراز هویت را طی کنند میتوانند در این شبکه مشارکت داشته باشند».
«و ما میتوانیم تکنولوژی زیکیسینک را در لایه2 به کار بگیریم… و توان عملیاتی لایه3 نیز تحتتأثیر لایه2 قرار خواهد گرفت».
پالیگان نیز راهحلهای زیکیـرولآپِ گوناگونی در دست توسعه دارد اما، متأسفانه، نتوانست بهموقع فردی را برای ارائۀ توضیحات بیشتر به ما معرفی کند.
پولِ همتابههمتایِ اصلی: بیتکوین
شنیدن این خبر که اتریوم با استفاده از تکنولوژیِ زیکیـرولآپ در حال بلعیدن جهان است، طبیعتاً برای طرفداران بیتکوین بسیار دردآور است، اما نکتهای نیز در این میان نهفته: بیتکوین هم میتواند با استفاده از این تکنولوژی به مقیاسپذیری گسترده دست پیدا کند. استارکور، بههمراه سایر پروژهها، در حال پژوهش در مورد تحقق چنین امکانی است.
با اینکه بیتکوین از قافلۀ قراردادهای هوشمند عقب مانده، اما اگر دست بجنباند و از تکنولوژی رولآپ استقبال کند، شاید او هم بتواند سنگبنایِ نظام مالی جهانی شود.
اما سنگ درشتی در مسیرش قرار دارد: بنساسون معتقد است که بیتکوین برای اتخاذ این تکنولوژی و امکان بهکارگیریِ تأییدگرِ استارک لازم است ابتدا انشعاب (فورک) کند. کشمکشهایی که بر سر اندازۀ بلوک در سال 2017 درگرفت و همچنین صیانتِ رشکورزانۀ حامیان بیتکوین از کدهای اولیه و اصول اساسیِ بیتکوین که برای تضمین یکپارچگی این رمزارز بود، نشان میدهد که این جامعه احتمالاً پذیرای تغییر نخواهد بود.
بنساسون میگوید که در گذشته، در همایش سنخوزه بیتکوین در 2013، خودش از دارودستۀ اورنجپیل بوده و هستۀ اولیۀ توسعهدهندگانِ بیتکوین، متشکل از گرِگ ماکسوِل (Greg Maxwell) و مایک هِرن (Mike Hearn)، اشتیاق زیادی به تکنولوژی زیکی نشان میدادند. او میافزاید:
«این یک مسئلۀ تکنولوژیک نبود، بلکه مسئلهای سیاسی بود. مسئلۀ سیاسی بزرگی هم بود».
در واقع، زیکی رولآپ در مقام تئوری میتواند هر بلاکچینی را مقیاسپذیر کند، اما بیحدومرز بودنش جذابیت اصلی بلاکچینهای لایهیکِ رقیب را تضعیف میکند؛ یعنی انگیزۀ رقابت با اتریوم در افزایش سرعت و کاهش کارمزدها کمرنگ خواهد شد.
استفاده از غیرمتمرکزترین و امنترین زنجیرۀ موجود مزایای چشمگیری دارد. و اگر بیتکوین از این میدان به در شود، ممکن است توسعۀ آهسته و محتاطانۀ اتریوم بهزودی به ثمر بنشیند.
همانطور که حامیانِ پروپاقرصِ اتریوم مایلند اشاره کنند، مقیاسپذیریِ اتریوم کار آسانی خواهد بود اگر قرار باشد قابلیتِ اطمینانپذیری را نادیده بگیریم (مثل شبکۀ سولانا که در چندماه اخیر بارها قطع شده) یا تنها کافی است برای احداث شبکه میلیونها دلار خرجِ خرید کامپیوترهای تجملاتی برای نودها کنیم (مانند کامپیوتر اینترنتی).
الگوریتم اثبات سهام بهنحوی طراحی شده که مثلاً فلان کشاورز فقیر اکوادری هم بهآسانی بتواند با لپتاپ کهنه و دستدوماش تراکنشها را در شبکه تأیید کند. (البته معلوم نیست که چگونه همین کشاورز میتواند 32 واحد ETH را با همان لپتاپ زواردرفته استیک کند، ولی ممکن است). به هر حال، هر کسی میتواند تنها با 0.1 واحد از ETH به یک استخر غیرمتمرکز ملحق شود.
در تئوری، چنین امکانی باعث میشود که اتریوم از هر زنجیرۀ قرارداد هوشمند دیگری ایمنتر و غیرمتمرکزتر باشد (که البته در این مورد توافق نظر وجود ندارد). در حالِ حاضر، اتریوم 420 هزار تأییدگر و مروجِ اثر شبکه دارد که در قالب کاربر، توسعهدهنده و اپلیکیشن فعالیت میکنند و از این حیث، اتریوم از هر بلاکچین دیگری برتر است.
در نتیجه، چه لزومی دارد به سراغ یکی از بلاکچینهایِ لایهیکِ رقیب برویم، وقتی که میتوانیم از راهحلهای لایه2 و لایه3، آنهم با مقیاسپذیری بینهایت، بهره بگیریم و با سرعت مطلوب به کارش بگیریم؛ و حال آنکه عدمتمرکز و ناامنی اتریوم به قوت خود باقی میماند؟
ما هنوز به این مرحله نرسیدیم و اگرچه تکنولوژی زیکیـرولآپ عنصری کلیدی در این مسیر تلقی میشود، اما نمیتواند بهتنهایی مشکلگشای تمام مسائل اتریوم باشد.
بنساسون در اینباره توضیح میدهد: «استارکنت علاجی برای مشکل محاسبه و رایانش است، اما نمیتواند معضلِ دسترسیپذیریِ دادهها را حل کند».
برای سادهسازیِ این مطلب، بهطور کلی میتوان گفت: تکنولوژی زیکیـرولآپ اساساً مجبور است بابتِ تراکنشهایی که در خارج از زنجیره انجام داده، همچنان دادههایی را بهصورت درونزنجیرهای منتشر کند و بدین ترتیب، اگر رولآپ از کار بایستد یا به دست نااهلان بیفتد یا مواردی از این دست رخ دهد، در اینصورت، افرادی میتوانند پادرمیانی کنند و سر در بیاورند که ماجرا از چه قرار است و کی به کی بدهکار است ــ به عبارت دیگر، «وضعیت» را بازسازی کنند. این نکته نقش مهمی در تمرکززدایی بلاکچینها دارد و از اعتماد بینیازشان میکند.
اگرچه میزان دادههایی که بلاکچینها بهصورت درونزنجیرهای منتشر میکنند بسیار اندک است، اما بلاکچینهایی مانند اتریوم در حجم دادههایی که میتوانند در هر بلوک جای دهند بسیار محدود عمل میکنند.
هشدار: اصطلاحات فنّیِ تخصصی
چند طرح متفاوت برای حلّوفصلِ مشکلِ دسترسیپذیریِ دادهها وجود دارد. پرپوزال 4488 بهبود شبکۀ اتریوم، بهمنظور تسریع رولآپ، روی کاهش هزینۀ ارسال دادهها به زنجیرهها تأکید دارد. پروپوزال پروتوـدانکشاردینگ (Proto-Danksharding) هم مطرح است که در آن پیشنهاد میشود از حبابهای شارد برای دادهها استفاده شود و از این طریق، دسترسیپذیریِ دادهها ارزانتر تمام میشود. طرحی هم موسوم به دانکشاردینگِ واقعی وجود دارد (که نام آن به افتخار دانک فایست، توسعهدهندۀ اتریوم انتخاب شده) که براساس آن به مجموعهای از زنجیرهها اجازه داده میشود موازی کار کنند و بدین ترتیب، نمونهگیری از دسترسیپذیریِ دادهها را ممکن میسازد (این نمونهگیریها نودهای بلاکچین را قادر میسازند تا بدون آنکه کلّ بلاک را دریافت کنند، دسترسیپذیریِ دادههای یک بلاک را تأیید کنند).
اگر از آن دسته برنامهنویسها و توسعهدهندگانِ حرفهای و خورۀ تکنولوژی نیستید، باید خاطرنشان کنم که بلاکهای اتریوم در حال حاضر قادرند 50 الی 100 کیلوبایت داده در خود جای دهند که با راهاندازی پروتوـدانکشاردینگ در سال آینده، این میزان به 1 مگابایت خواهد رسید و متعاقباً، با اجرای کامل دانکشاردینگ، تا 16 مگابایت هم افزایش خواهد یافت. به عبارت دیگر، انتظار میرود که ظرفیت اتریوم در یکسال آینده دهبرابر و در سالهای آتی صدوشصتبرابر شود.
بهروزرسانیها بهنحوی طراحی شدهاند که اتریوم را از شبکهای بسیط و کُند، که در آن هر تأییدگر هر تراکنش را محاسبه و سوابق زنجیره را ذخیره میکند، به شبکهای تبدیل کند که به سبک تورنت خصلت همتابههمتایی پررنگتری داشته باشد و بهجای دوبارهکاری، کار بین عوامل تقسیم شود.
(باید توجه داشته باشید که آنچه در بالا بدان اشاره شد در مورد تمام بهروزرسانیهای آتی اتریوم صدق نمیکند و امیدواریم دستکم در مورد اندکی از این بهروزرسانیها صادق باشد).
دست نگه دار، اینها کی اتفاق میافتند؟
با اینکه حامیانِ شاخص اتریوم از این طرحها آگاهند، اما بسیاری از تریدرها و اهالیِ ارزهای دیجیتال چندان اطلاعی از آنها ندارند و حتی درست نمیدانند که بسیاری از این طرحها اکنون در مرحلۀ اجراست. پروفسور جیسون پاتس (Jason Potts) از مرکزِ نوآوری تکنولوژی بلاکچین در مؤسسۀ رویال ملبورن در اینباره به مجلۀ ما میگوید:
«چنین فضایی بیشتر به محیطی برای آزمونوخطا شباهت دارد که سریعاً در حال پیشرفت است و شکافی که میان دانش پیشین ما و سرحدات فعلی آن ایجاد شده آنقدر وسیع است که اگر شخصاً درگیر این عرصه نباشید، نمیتوانید بفهمید چه در حال رخدادن است».
اطلاع از همۀ این اتفاقات پیگیریِ تماموقتی میطلبد و اتریوم دارد بهصورت پویایی نقشهراه خود را با تکنولوژیهای جدید و ایدههای بدیع و درخشانِ افراد مختلف هماهنگ میکند.
یکی از نخستین راهحلهایِ لایهدومی که برای مقیاسپذیری اتریوم طرح شد پلاسما (Plasma) نام داشت و عملاً نشان داد که در مواجه با اپلیکیشنهای پیچیدهتر لنگ میزند. بعد از آن، نقشهراهِ اتریوم تا مدتها رسیدن به سرزمینِ موعودِ افسانهایِ Eth2 بود که بهروزرسانیِ مرج را دربر داشت و با شاردینگِ نسخۀ OG بلاکچین را مقیاسپذیر کرد؛ کاری که این نسخه میکرد مثل این بود که 64 بلاکچین برای اتریوم بسازیم و در آن واحد مثل یک بلاکچین واحد عمل کنند.
بوترین وقتی که دید راهحلهایِ آپتیمیستیک رولآپس و زیکیـرولآپس شدنی به نظر میآیند، بیخیالِ سرزمین موعودِ Eth2 شد و در اکتبر 2020 «نقشهراه جدیدی با محوریت رولآپ» پیش رو نهاد. عنوانِ Eth2 بیسروصدا و پیش از بهروزرسانی مرج کنار گذاشته شده است؛ شاید به این دلیل که کاربرانِ عادی آنقدری متوجه تفاوتهای بعد از بهروزرسانی نمیشوند که بخواهند عنوان جدیدی بر آن بگذارند. قرار نیست در پی این بهروزرسانی سرعت افزایش یابد یا کارمزدها ارزانتر شود.
ویتالیک بوترین طیّ کنفرانس خبریِ عجیبوغریبی در همایش اتریوم سئول، در حالی که به سؤالات از پیش حاضر پاسخ میداد، خاطرنشان کرد که اگرچه ایدههایش در مورد اقدامات لازم برای مقیاسپذیری در طول سالیان تغییر نکرده، اما تکنولوژی در این میان دگرگون شده: Q
«امروزه، ایدههایم از کشفیات فناورانهای بهره میگیرد که حالا نزد ما حاضرند و 10 سال پیش وجود نداشتند. مثلاً نمونهگیری از دسترسیپذیریِ دادهها که پیش از 2017 مطرح نبود. سال 2017 بود که اولین کارم را در مورد این دستاورد منتشر کردم. آپتیمیستیک و زیکی رولآپس هم وجود نداشتند و حولوحوش سال 2019 بود که پدید آمدند».
او توضیح میدهد که قصد دارد اتریوم را بهعنوان یک بلاکچینِ پایه به بهترین شکلِ ممکن درآورد و پس از آن دیگر وقتش را با وررفتن با آن تلف نکند و با استفاده از راهحلهای لایه2 به مقیاسپذیری و آزمونوخطا بپردازد.
«این مفهومِ نقشهراهِ رولآپمحور، از آن ایدههای جدیدی است که به مدد پیشرفت تکنولوژی ممکن شده. فکر میکنم که عمدتاً تحققِ زیکیاسنارکس (zkSNARKS) و سادهسازیِ هرچهبیشتر آن بود که به این مهم انجامید».
بزنگاه ارزهای دیجیتال
دستیابی به مقیاسپذیریِ مطلوب، صدالبته، لحظۀ سرنوشتسازی برای تکنولوژی ارزهای دیجیتال بهشمار میآید. تا به امروز، اکثر ارزهای دیجیتال در امید و آرزو و سودای امکاناتی بهسر بردهاند که قرار است این تکنولوژی، روزی در آیندهای دور، محقق سازد. همگی آرزومندِ تغییر و تحوّلند.
بوترین میگوید: «در 10 سال آینده، کریپتو باید به چیزی تبدیل شود که عملاً مفید باشد، نه آنکه وعدۀ مفیدبودن در آینده را بر پیشانی داشته باشد. و من امیدوارم که مقیاسپذیری بتواند موجب چنین مقصودی گردد». Q
«اگر پس از دستیابی به مقیاسپذیری و اثبات گواه سهام و حتی پس از تحقق گواه اثباتِ هیچآگاهی، اپلیکیشنی شکست بخورد، در اینصورت احتمالاً آن اپلیکیشن اصلاً مناسب بلاکچین نیست».